Lịch sử Hoa Kỳ – Wikipedia tiếng Việt

Lịch sử Hoa Kỳ, như được giảng dạy tại các trường học và các đại học Mỹ, thông thường được bắt đầu với chuyến đi thám hiểm đến châu Mỹ của Cristoforo Colombo năm 1492 hoặc thời tiền sử của người bản địa Mỹ. Tuy nhiên trong những thập niên gần đây, thời kỳ tiền sử của người bản địa Mỹ ngày càng trở nên phổ biến hơn khi được lấy làm mốc khởi đầu cho lịch sử của Hoa Kỳ.[1]

Người địa phương sống tại nơi mà thời nay là Hoa Kỳ trước khi những người thực dân châu Âu khởi đầu đi đến, hầu hết là từ Anh Quốc, sau năm 1600. Vào thập niên 1770, Mười ba thuộc địa Anh có đến 2 triệu rưỡi người sinh sống. Các thuộc địa này thịnh vượng và phát triển nhanh gọn, phát triển những mạng lưới hệ thống pháp lý và chính trị tự chủ của chính mình. Nghị viện Anh Quốc áp đặt quyền lực tối cao của mình so với những thuộc địa này bằng cách đặt ra những thứ thuế mới mà người Mỹ cho rằng là vi hiến chính bới họ không có đại diện thay mặt của mình trong nghị viện. Các cuộc xung đột ngày càng nhiều đã biến thành cuộc cuộc chiến tranh toàn lực, khởi đầu vào tháng 4 năm 1775. Ngày 4 tháng 7 năm 1776, những thuộc địa công bố độc lập khỏi Vương quốc Anh bằng một văn kiện do Thomas Jefferson viết ra và trở thành Hợp chúng quốc Hoa Kỳ .Lực lượng yêu nước nhận được sự ủng hộ về kinh tế tài chính và quân sự chiến lược trên mức độ lớn từ Pháp và dưới sự chỉ huy quân sự chiến lược của Tướng George Washington, đã giành được thắng lợi trong cuộc cuộc chiến tranh cách mạng và độc lập đạt được vào năm 1783. Trong và sau cuộc chiến tranh, 13 tiểu quốc thống nhất thành một cơ quan chính phủ liên bang yếu trải qua bản hiến pháp hợp bang. Khi bản hiến pháp hợp bang này chứng tỏ không tương thích, một bản hiến pháp mới được trải qua vào năm 1789. Bản hiến pháp này vẫn là cơ sở của nhà nước Liên bang Hoa Kỳ, và sau đó còn có thêm luật đạo nhân quyền. Một chính phủ nước nhà vương quốc mạnh được xây dựng với Washington là tổng thống tiên phong và Alexander Hamilton là cố vấn trưởng kinh tế tài chính. Trong thời kỳ mạng lưới hệ thống đảng phái lần thứ nhất, hai đảng chính trị quốc gia hình thành để ủng hộ hay chống đối những chủ trương của Hamilton. Khi Thomas Jefferson trở thành Tổng thống, ông mua Lãnh thổ Louisiana từ Pháp, ngày càng tăng diện tích quy hoạnh của Hoa Kỳ lên gấp đôi. Một cuộc cuộc chiến tranh lần thứ hai cũng là lần ở đầu cuối với Anh Quốc xảy ra vào năm 1812. Kết quả hầu hết của cuộc cuộc chiến tranh này là sự chấm hết ủng hộ của châu Âu dành cho những cuộc tiến công của người địa phương Mỹ ( người da đỏ ) nhằm mục đích chống những người định cư ở miền Tây nước Mỹ .

Dưới sự bảo trợ của phong trào Dân chủ Jefferson, và Dân chủ Jackson, nước Mỹ mở rộng đến vùng đất mua Louisiana và thẳng đường đến California và xứ Oregon, tìm kiếm đất rẻ cho các nông gia Yeoman và chủ nô – những người cổ vũ cho nền dân chủ và mở rộng lãnh thổ bằng giá bạo lực và khinh miệt nền văn hóa châu Âu. Sự mở rộng lãnh thổ dưới chiêu bài vận mệnh hiển nhiên là một sự bác bỏ lời khuyên của đảng Whig muốn thúc đẩy chiều sâu và hiện đại hóa nền kinh tế – xã hội hơn là việc chỉ mở rộng lãnh thổ địa lý. Chủ nghĩa nô lệ bị bãi bỏ tại tất cả các tiểu bang miền Bắc (phía bắc đường Mason-Dixon phân chia Pennsylvania và Maryland) vào năm 1804, nhưng lại phát triển mạnh tại các tiểu bang miền Nam vì nhu cầu lớn về bông vải tại châu Âu.

Sau năm 1820, một loạt những thoả hiệp đã giúp xóa bỏ cạnh tranh đối đầu giữa miền bắc và miền nam về vấn đề chủ nghĩa nô lệ. Vào giữa thập niên 1850, lực lượng Cộng hòa mới xây dựng nắm trấn áp nền chính trị miền Bắc và hứa ngăn chăn sự lan rộng ra của chủ nghĩa nô lệ với ám chỉ rằng chủ nghĩa nô lệ sẽ từ từ bị vô hiệu. Cuộc bầu cử tổng thống năm 1860 với tác dụng thắng lợi của đảng viên Đảng Cộng hòa Abraham Lincoln đã châm ngòi cho cuộc ly khai của 11 tiểu bang theo chủ nghĩa nô lệ để lập ra Liên minh miền Nam Hoa Kỳ năm 1861. Nội chiến Hoa Kỳ (1861 – 1865) là hạch tâm của lịch sử dân tộc Mỹ. Sau bốn năm cuộc chiến tranh đẫm máu, phe miền Bắc dưới sự chỉ huy của Tổng thống Lincoln và Tướng Ulysses S. Grant vượt mặt phe miền Nam với sự chỉ huy của Tướng Robert E. Lee. Liên bang được bảo tồn và chủ nghĩa nô lệ bị bãi bỏ, và miền nam bị suy kiệt. Trong thời đại tái thiết (1863 – 1877), Hoa Kỳ chấm hết chủ nghĩa nô lệ và nới rộng quyền đầu phiếu và pháp lý cho những người “tự do” (người Mỹ gốc châu Phi trước đó từng là nô lệ ). nhà nước vương quốc ngày càng vững chãi hơn, và nhờ vào Tu chính án hiến pháp điều 14, giờ đây đã có trách nhiệm rõ ràng là bảo vệ quyền của mỗi cá thể. Thời đại tái thiết chấm hết vào năm 1877 và từ thập niên 1890 đến thập niên 1960, mạng lưới hệ thống Jim Crow (tách ly chủng tộc) ngưng trệ người da đen luôn ở vị trí thấp kém về kinh tế tài chính, xã hội và chính trị. Toàn miền nam vẫn bần hàn cho đến nửa sau của thế kỷ 20, trong khi đó miền Bắc và miền Tây phát triển nhanh gọn và thịnh vượng .Hoa Kỳ trở thành cường quốc công nghiệp số 1 quốc tế ngay ngưỡng cửa của thế kỷ 20 vì sự bùng nổ của giới doanh nghiệp tư nhân tại miền Bắc và làn sóng di dân mới đến của hàng triệu công nhân và nông dân từ châu Âu. Hệ thống đường tàu vương quốc được hoàn thành xong. Các nhà máy sản xuất và những hoạt động giải trí khai thác quặng mỏ trên quy mô rộng đã công nghiệp hóa miền đông bắc và trung-tây. Sư bất mãn của giới trung lưu so với những yếu tố như tham những, sự kém hiệu suất cao và nền chính trị truyền thống cuội nguồn đã kích thích thành một trào lưu cấp tiến từ thập niên 1890 đến thập niên 1920. Phong trào này gây áp lực đè nén đòi cải cách, được cho phép phụ nữ đầu phiếu và cấm rượu cồn ( về sau việc cấm rượu cồn bị bãi bỏ vào năm 1933). Hoa Kỳ khởi đầu trung lập trong Chiến tranh quốc tế thứ nhất, tuy nhiên tuyên chiến với Đức năm 1917, và hỗ trợ vốn cho liên minh thắng lợi vào năm sau đó. Sau một thập niên thịnh vương trong thập niên 1920, sự kiện đầu tư và chứng khoán Wall Street sụp đổ năm 1929 lưu lại sự khởi đầu của một cuộc Đại khủng hoảng cục bộ trên toàn quốc tế lê dài cả thập niên. Đảng viên Dân chủ Franklin D. Roosevelt trở thành thống thống và triển khai những chương trình cứu tế, tái thiết, cải cách (gọi chung là New Deal), định hình nên chủ nghĩa tự do Mỹ tân tiến. Sau khi Nhật Bản tiến công vào Trân Châu Cảng ngày 7 tháng 12 năm 1941, Hoa Kỳ tham gia vào Chiến tranh quốc tế thứ hai bên cạnh phe Đồng Minh và giúp vượt mặt Đức Quốc xã tại châu Âu và Đế quốc Nhật Bản tại Viễn Đông .Hoa Kỳ và Liên Xô nổi lên thành hai siêu cường đối nghịch nhau sau Chiến tranh quốc tế thứ hai và khởi động một cuộc Chiến tranh Lạnh, cạnh tranh đối đầu nhau gián tiếp trong cuộc chạy đua vũ trang và chạy đua vào khoảng trống. Chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ trong thời Chiến tranh Lạnh được thiết kế xây dựng quanh việc vây hãm chủ nghĩa cộng sản, và nước Mỹ tham gia vào những đại chiến tại Triều Tiên và Nước Ta để đạt được mục tiêu này. Chủ nghĩa tự do đạt được vô số thắng lợi trong những năm tháng của chương trình New Deal và sau đó vào giữa thập niên 1960, đặc biệt quan trọng là sự thành công xuất sắc của trào lưu dân quyền, nhưng chủ nghĩa bảo thủ quay ngược được thế cục vào thập niên 1980 dưới thời Tổng thống Ronald Reagan. Chiến tranh Lạnh kết thúc khi Liên Xô tan rã vào năm 1991, Hoa Kỳ là siêu cường duy nhất còn lại. Khi thế kỷ 21 mở màn, xung đột quốc tế có điểm trung tâm quanh Trung Đông và lên đỉnh điểm theo sau những vụ tiến công ngày 11 tháng 9 năm 2001 và Chiến tranh chống khủng bố được công bố sau đó. Hoa Kỳ trải qua thời kỳ suy thoái và khủng hoảng kinh tế tài chính tệ hại nhất kể từ Chiến tranh quốc tế thứ hai vào cuối thập niên 2000 mà theo sau là thời kỳ phát triển kinh tế tài chính chậm hơn mức thông thường trong suốt thập niên 2010 .
Người ta không biết đích xác rằng bằng cách nào hay khi nào người địa phương Mỹ tiên phong đến định cư tại châu Mỹ và tại chủ quyền lãnh thổ ngày này là Hoa Kỳ. Giả thiết phổ cập hơn hết cho rằng người địa phương di cư từ lục địa Á-Âu bằng cách đi qua Beringia, một cầu lục địa khi đó tiếp nối vùng Siberia đến khu vực ngày này là Alaska, và rồi sau đó phân tán về phía nam ra khắp châu Mỹ. Cuộc di cư này hoàn toàn có thể đã mở màn khoảng chừng 30 ngàn năm về trước [ 2 ] và liên tục cho đến 10 ngàn năm trước kia khi cầu lục địa ở dưới mực nước biển do kết thúc thời kỳ băng hà sau cuối. [ 3 ] Những dân cư tiên phong này, được gọi là người ” Paleoamericans “, chẳng bao lâu sau đó đa dạng hóa thành hàng trăm dân tộc bản địa và bộ lạc có nền văn hóa truyền thống riêng không liên quan gì đến nhau .Thời kỳ tiền-Columbo là sự tổng hợp lại toàn bộ những tiểu thời kỳ trong lịch sử vẻ vang và tiền sử của cả châu Mỹ trước khi có sự tác động ảnh hưởng quan trọng của người châu Âu tác động ảnh hưởng vào lục địa châu Mỹ, trải dài từ lúc có người định cư khởi đầu trong cuối thời đại đồ đá đến khi người châu Âu thuộc địa hóa châu Mỹ trong thời kỳ cận đại. Mặc dù thời kỳ này được ám chỉ đến thời đại trước khi có những cuộc thám hiểm châu Mỹ của Cristoforo Colombo từ năm 1492 đến 1504 nhưng trên trong thực tiễn thuật từ này thường gồm có lịch sử vẻ vang của những nền văn hóa truyền thống địa phương châu Mỹ cho đến khi họ bị chinh phục hay bị tác động ảnh hưởng đáng kể bởi người châu Âu, thậm chí còn ngay cả khi điều này xảy ra hàng thập niên hay thậm chí còn hàng thế kỷ sau chuyến đổ xô tiên phong của Colombo .

Thời kỳ thuộc địa[sửa|sửa mã nguồn]

Sau một thời kỳ thám hiểm được những vương quốc lớn ở châu Âu bảo trợ, những khu định cư tiên phong của người châu Âu được thiết lập vào năm 1607. [ 4 ] Người châu Âu mang theo ngựa, bò và heo đến châu Mỹ, đổi lại, họ mang trở về châu Âu gồm có bắp, gà tây, khoai tây, đậu và bí. Môi trường bệnh tật gây tử trận so với nhiều nhà thám hiểm và những người định cư tiên phong bị tiếp xúc trực tiếp với những căn bệnh mới. Ảnh hưởng của căn bệnh mới thậm chí còn tồi tệ hơn so với người địa phương châu Mỹ, đặc biệt quan trọng là bệnh đậu mùa và bệnh sởi. Họ chết nhiều vô số kể, thường thường trước khi khu định cư quy mô lớn của người châu Âu hình thành. [ 5 ] [ 6 ]

Thuộc địa hóa của người Tây Ban Nha, Hà Lan, và Pháp[sửa|sửa mã nguồn]

Các nhà thám hiểm Tây Ban Nha là những người châu Âu tiên phong xuất hiện tại chủ quyền lãnh thổ nay thuộc Hoa Kỳ, đó là chuyến thám hiểm thứ hai của Cristoforo Colombo. Chuyến đi này đến được Puerto Rico ngày 19 tháng 11 năm 1493 ; chuyến khác đến được Florida năm 1513. [7] Không lâu sau đó, những chuyến thám hiểm của Tây Ban Nha đã đến được dãy núi Appalachia, sông Mississippi, Grand Canyon [8] và Đại Bình nguyên Bắc Mỹ. Năm 1540, Hernando de Soto triển khai một cuộc thám hiểm trên quy mô lớn ở vùng đông nam. Cũng trong năm 1540, Francisco Vázquez de Coronado thám hiểm từ Arizona đến miền trung Kansas. [9] Người Tây Ban Nha đưa 1 số ít người định cư đến, lập ra khu định cư thường trực tiên phong của người châu Âu tại lục địa Hoa Kỳ ở khu vực ngày này là St. Augustine, Florida năm 1565, nhưng khu định cư này mê hoặc ít người định cư thường trực. Các khu định cư Tây Ban Nha phát triển và trở thành những thành phố quan trọng trong đó có Santa Fe, Albuquerque, San Antonio, Tucson, San Diego, Los Angeles, Santa Barbara và San Francisco. [10]

 Pháp

 Anh Quốc

 Tây Ban Nha

Các khu vực công bố chủ quyền lãnh thổ của những vương quốc châu Âu tại Bắc Mỹ vào khoảng chừng năm 1750 Tân Hà Lan là thuộc địa Hà Lan vào thế kỷ 17 có TT nằm trên khu vực ngày này là Thành phố Thành Phố New York và thung lũng sông Hudson nơi họ mua và bán da thú với người địa phương Mỹ ở phía bắc và làm nơi phòng vệ chống sự xâm lấn của người nói tiếng Anh từ Tân Anh. Người Hà Lan theo phái thần học Calvin, họ hình thành nên Giáo hội Cải cách tại châu Mỹ nhưng họ cũng hòa đồng với những nền văn hóa truyền thống và tôn giáo khác. Thuộc địa này bị người Anh chiếm vào năm 1664. Nó để lại một di sản vĩnh cửu so với đời sống chính trị và văn hóa truyền thống Mỹ trong đó gồm có một tư tưởng thế tục phóng khoáng và chủ nghĩa thực dụng vụ lợi tại thành phố, một chủ nghĩa truyền thống lịch sử nông thôn tại vùng miền quê mà đặc trưng là truyện ngắn có tựa đề Rip Van Winkle và những chính trị gia như Martin Van Buren, Theodore Roosevelt, Franklin D. Roosevelt và Eleanor Roosevelt. [11] Tân Pháp là vùng bị Pháp thuộc địa hóa từ năm 1534 đến năm 1763. Có ít người định cư thường trực bên ngoài Québec và Acadia nhưng Liên minh Wabanaki trở thành đồng minh quân sự của Tân Pháp trong suốt bốn cuộc cuộc chiến tranh với những thuộc địa của Anh link với Liên minh Iroquois. Trong suốt cuộc cuộc chiến tranh với người Pháp và người địa phương, Tân Anh thành công xuất sắc chống lại Acadia. Người Anh tống khứ người Acadia (gốc Pháp) ra khỏi Acadia ( Nova Scotia ) và thay thế sửa chữa bằng những người định cư từ Tân Anh. [12] Dần dần, 1 số ít người Acadia tái định cư tại vùng Louisiana nơi họ phát triển nên một nền văn hóa truyền thống Cajun nông thôn dặc trưng vẫn còn sống sót đến ngày này. Họ trở thành công dân Mỹ vào năm 1803 khi Hoa Kỳ mua Louisiana từ Pháp. [13] Các ngôi làng Pháp khác dọc theo sông Mississippi và sông Illinois biến mất khi người Mỹ khởi đầu đến sau năm 1770. [14 ]

Thuộc địa hóa của người Anh[sửa|sửa mã nguồn]

Mayflower đưa người tìm tự do tín ngưỡng đến Tân Thế giới.

Trong mùa đông đầu tiên tại Plymouth, khoảng phân nữa người trong đoàn bị thiệt mạng.[15] Chiếcđưa người tìm tự do tín ngưỡng đến Tân Thế giới. Trong mùa đông tiên phong tại Plymouth, khoảng chừng phân nữa người trong đoàn bị thiệt mạng .Dải đất nằm dọc theo bờ biển phía đông được định cư đa phần bởi những người thực dân Anh vào thế kỷ 17 cùng với số lượng nhỏ hơn nhiều là người Hà Lan và người Thụy Điển. Nước Mỹ thời thuộc địa mang đặc thù là thiếu vắng lao động trầm trọng mà phải dựa vào những hình thức lao động không tự nguyện như nô lệ và lao công khế ước, và cũng đặc trưng với chủ trương hờ hững tử tế của người Anh, được cho phép phát triển một niềm tin Mỹ độc lạ với ý thức của mẫu quốc tại châu Âu. [ 16 ] Trên phân nửa tổng số người di dân châu Âu đến nước Mỹ thời thuộc địa là những lao công khế ước. [ 17 ]Thuộc địa thành công xuất sắc tiên phong của người Anh được thiết lập vào năm 1607 trên sông James tại Jamestown là nơi mở màn biên cương Mỹ. Nó suy giảm dần trong nhiều thập niên cho đến khi một làn sóng người định cư mới đến vào cuối thế kỷ 17 và lập nên một nền nông nghiệp thương mại dựa vào cây thuốc lá. Giữa cuối thập niên 1610 và cách mạng Mỹ, người Anh đã đưa đến những thuộc địa Mỹ khoảng chừng 50 ngàn tù nhân. [ 18 ] Một trường hợp xung đột tệ hại là vụ làm mưa làm gió Powhatan năm 1622 tại Virginia trong đó người địa phương Mỹ giết chết hàng trăm người định cư Anh. Cuộc xung đột lớn nhất giữa người địa phương Mỹ và người định cư Anh trong thế kỷ 17 là Chiến tranh của Vua Philip tại Tân Anh ,. [ 19 ] Chiến tranh Yamasee tại Nam Carolina thì đẫm máu. [ 20 ]
Vụ tàn sát người định cư tại Jamestown năm 1622.

Chẳng bao lâu sau đó người thực dân tại miền Nam thấp thỏm tổng thể người địa phương như quân địch .Người Thanh giáo là những người định cư đa phần vào thời kỳ khởi đầu của Tân Anh, họ lập ra Thuộc địa Vịnh Massachusetts năm 1630 mặc dầu có khu định cư nhỏ trước đó vào năm 1620 của một nhóm người tương tự như, nhóm Pilgrim, ở Thuộc địa Plymouth. Các thuộc địa nằm giữa gồm những tiểu bang ngày này là Thành Phố New York, New Jersey, Pennsylvania, và Delaware có nét đặc trưng là mức độ phong phú lớn về tôn giáo. Khu định cư tiên phong người Anh tìm cách thiết lập ở phía nam Virginia là tỉnh Carolina với Thuộc địa Georgia – là thuộc địa sau cuối trong số 13 thuộc địa, được xây dựng trong năm 1733. [ 21 ]

Các thuộc địa có nét đặc trưng là đa dạng tôn giáo với nhiều người thuộc phái giáo đoàn (Congregationalists) tại Tân Anh, người Đức và người Hà Lan theo phái thần học cải cách tại các thuộc địa nằm giữa, người công giáo tại Maryland, và người thuộc Ireland gốc Scotland theo phái Giáo hội Trưởng lảo tại vùng biên cương. Nhiều quan chức hoàng gia và giới thương buôn theo Anh giáo.[22]

Niềm tin tôn giáo phát triển lớn mạnh sau cuộc Đại thức tỉnh lần thứ nhất (First Great Awakening), đây là phong trào khôi phục niềm tin tôn giáo vào thập niên 1740 do các nhà thuyết pháp như Jonathan Edwards khởi xướng. Bị ảnh hưởng bởi phong trào Đại thức tỉnh, người theo phái Phúc Âm (Evangelical) Mỹ đã thêm một điểm nhấn mới về sự dạt dào linh thiêng của Chúa Thánh Thần và những sự chuyển đổi mà khắc ghi bên trong các tín đồ mới một tình yêu mãnh liệt đối với Thiên Chúa. Người theo phái phục hưng lồng ghép các dấu ấn đó và chuyển tiếp giáo phái Phúc Âm mới được thành lập, tạo nền tảng cho cuộc đại thức tỉnh lần thứ hai khởi sự vào cuối thập niên 1790.[23]

Mỗi trong số 13 thuộc địa Mỹ có một cơ cấu tổ chức chính quyền sở tại hơi độc lạ. Thông thường một thuộc địa do một thống đốc quản lý, đó là người được Luân Đôn chỉ định, có nghĩa vụ và trách nhiệm quản trị ngành hành pháp và dựa vào một nghị viện do địa phương bầu lên để biểu quyết về thuế và làm luật. Vào thế kỷ 18, những thuộc địa Mỹ phát triển rất nhanh gọn vì đất đai và thực phẩm đa dạng và phong phú, và tỉ lệ tử thấp. Các thuộc địa phong phú hơn hầu hết những khu vực tại Anh Quốc. Điều này mê hoặc dòng người di dân đều đặn, đặc biệt quan trọng là giới thiếu niên đến Mỹ với vị thế lao công khế ước. Các đồn điền thuốc lá và lúa nhập cảng những nô lệ da đen từ những thuộc địa Anh ở vùng Tây Ấn. Đến khoảng chừng thập niên 1770, họ chiếm một phần năm dân số Mỹ. Câu hỏi về sự độc lập khỏi Anh chưa phát sinh chừng nào mà những thuộc địa vẫn còn cần đến quân đội Anh để chống lại cường quốc Pháp và Tây Ban Nha. Những mối rình rập đe dọa này biến mất vào năm 1765. Luân Đôn xem sự sống sót của những thuộc địa Mỹ chỉ vì quyền lợi của mẫu quốc, đây là một chủ trương được biết đến với tên gọi Chủ nghĩa trọng thương. [ 24 ]

Tự trị và hội nhập chính trị[sửa|sửa mã nguồn]

Chiến tranh chống Pháp và người địa phương Mỹ ( 1754 – 1763 ) là một sự kiện bước ngoặt trong việc phát triển chính trị của những thuộc địa Mỹ. Tầm ảnh hưởng tác động của hai đối thủ cạnh tranh chính của vương quyền Anh tại những thuộc địa Mỹ và Canada là người Pháp và người địa phương Bắc Mỹ bị giảm sút đáng kể. Hơn nữa, nỗ lực cuộc chiến tranh đem đến hiệu quả là sự hội nhập chính trị lớn hơn giữa những thuộc địa như đã được phản ánh trong Hội nghị Albany và được biểu lộ qua lời lôi kéo những thuộc địa ” nhập hay là chết ” của Benjamin Franklin. Franklin là người có nhiều sáng tạo độc đáo — và ý tưởng sáng tạo vĩ đại nhất của ông là khái niệm về một Hợp chúng quốc châu Mỹ – mở ra sau năm 1765 và được thực thi vào tháng 7 năm 1776. [ 25 ]Theo sau sự kiện người Anh thu phục chủ quyền lãnh thổ của Pháp tại Bắc Mỹ, Quốc vương George III ra Tuyên ngôn năm 1763 với mục tiêu tổ chức triển khai đế quốc mới Bắc Mỹ và bảo vệ người địa phương Mỹ khỏi sự bành trướng của người định cư vào những vùng đất phía tây. Trong những năm tiếp theo, căng thẳng mệt mỏi càng phát triển trong những mối quan hệ giữa những thực dân và vương quyền. Nghị viện Anh trải qua Đạo luật tem 1765, áp đặt một thứ thuế mới vào những thuộc địa mà không trải qua những nghị viện thuộc địa. Vấn đề này được nêu lên : liệu Nghị viện Anh có quyền đánh thuế người Mỹ khi họ không có đại diện thay mặt trong đó ? Bằng cách hò hét ” không đóng thuế khi không có đại diện thay mặt “, người định cư phủ nhận trả thuế khi stress leo thang vào cuối thập niên 1760 và đầu thập niên 1770. [ 26 ]
Tranh năm 1846 miêu tả Tiệc trà Boston năm 1773 .

Sự kiện đổ trà Boston năm 1773 là hành vi trực tiếp của những nhà hoạt động giải trí tại thị xã Boston nhằm mục đích phản đối thuế mới áp đặt vào trà. Nghị viện Anh Quốc nhanh gọn phản ứng vào năm sau bằng những luật đạo bất khoan dung, tước bỏ quyền tự trị lịch sử vẻ vang của Massachusetts và đặt nó dưới sự quản lý của quân đội. Việc này châm ngòi cho sự tức giận và phản kháng tại toàn bộ 13 thuộc địa. Các nhà chỉ huy nhóm yêu nước từ 13 thuộc địa nhóm họp Đệ nhất Quốc hội Lục địa để điều hợp sự phản kháng chống lại những luật đạo bất khoan dung của Nghị viện Anh Quốc. Quốc hội lôi kéo tẩy chay giao thương mua bán với Anh, công bố một list gồm những quyền và những bất bình, và kiến ​ ​ nghị lên quốc vương để khắc phục những bất bình đó. [ 27 ] Lời đề xuất kiến nghị lên quốc vương không có tác dụng, và thế cho nên Đệ nhị Quốc hội Lục địa được triệu tập vào năm 1775 để tổ chức triển khai phòng vệ những thuộc địa chống lại Quân đội Anh .Những người dân thông thường trở thành quân nổi dậy chống lại Anh Quốc, mặc dầu họ còn lạ lẫm với những kim chỉ nan cơ bản về tư tưởng được truyền đạt đến cho họ. Họ giữ một xúc cảm rất can đảm và mạnh mẽ về ” quyền ” mà họ cảm thấy bị người Anh cố ý vi phạm – đó là quyền tự trị địa phương, đối xử công minh, và chính quyền sở tại phải hợp lòng dân. Họ rất nhạy cảm với yếu tố độc tài mà họ đã được nhìn thấy khi quân đội Anh đến Boston để trừng phạt người Boston. Điều này đã làm ngày càng tăng cảm xúc rằng quyền con người của họ bị vi phạm, dẫn đến bực tức và yên cầu trả thù. Họ có niềm tin rằng Thượng đế đang bên phía họ. [28] Chiến tranh Cách mạng Mỹ mở màn tại Concord và Lexington vào tháng 4 năm 1775 khi người Anh tìm cách chiếm kho đạn và bắt những nhà lãnh đạo phe yêu nước .
Mật độ dân số tại những thuộc địa Mỹ năm 1775 .

Cách mạng Mỹ[sửa|sửa mã nguồn]

Mười ba thuộc địa khởi đầu làm mưa làm gió chống lại sự quản lý của người Anh vào năm 1775 và công bố độc lập vào năm 1776 với tên gọi Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Trong Chiến tranh Cách mạng Mỹ (1775 – 1783), việc người Mỹ bắt giữ đội quân xâm lược Anh tại Saratoga năm 1777 đã củng cố được vùng đông bắc và khuyến khích người Pháp liên minh quân sự với Hoa Kỳ. Pháp lôi kéo Tây Ban Nha và Hà Lan vào liên minh, do đó cân đối những lực lượng lục quân và thủy quân cho mỗi bên do Anh không có liên minh. [ 29 ]Tướng George Washington (1732 – 1799) bộc lộ là một nhà điều binh và tổ chức triển khai xuất sắc. Ông thao tác thành công xuất sắc với Quốc hội Lục địa và những thống đốc tiểu bang, lựa chọn và hướng dẫn những sĩ quan hạng sang, tương hỗ và huấn lệnh binh sĩ của mình, và duy trì một quân đội có ý tưởng sáng tạo về một nền cộng hòa. Thử thách to lớn nhất của ông là tiếp vận vì cả Quốc hội Lục địa và những tiểu bang đều không có quỹ để phân phối rất đầy đủ trang thiết bị, đạn dược, quân y, tiền lương và thậm chỉ cả nguồn lương thực cho binh sĩ .Với tư cách là nhà giải pháp mặt trận, Washington thường bị những vị đồng nhiệm đối thủ cạnh tranh người Anh qua mặt với quân số đông hơn. Với tư cách là nhà kế hoạch, ông có ý tưởng sáng tạo tốt hơn để làm thế nào đánh thắng so với họ. Người Anh phái bốn đội quân xâm lược đến. Chiến lược của Washington đã buộc đội quân thứ nhất ra khỏi Boston năm 1776, và buộc đội quân thứ hai và thứ ba đầu hàng tại Saratoga (1777) và Yorktown (1781). Ông số lượng giới hạn sự trấn áp của người Anh so với Thành phố Thành Phố New York và một vài nơi trong lúc đó phe yêu nước trấn áp phần đông dân cư. [30] Phe bảo hoàng mà người Anh trông cậy quá nhiều chiếm khoảng chừng 20 Phần Trăm dân số nhưng chưa khi nào được tổ chức triển khai tốt. Khi cuộc chiến tranh kết thúc, Washington tự hào nhìn thấy đội quân ở đầu cuối của Anh thầm lặng đi thuyền ra khỏi Thành phố Thành Phố New York vào tháng 11 năm 1783, mang theo giới chỉ huy phe bảo hoàng cùng với họ. Washington gây sửng sốt cho quốc tế khi thay vì chiếm lấy quyền lực tối cao cho chính mình, ông đã bí mật về hưu ở nông trại của mình tại Virginia. [30] Nhà khoa học chính trị Seymour Martin Lipset đánh giá và nhận định rằng ” Hoa Kỳ là thuộc địa lớn tiên phong thành công xuất sắc chống lại sự quản lý của chính quyền sở tại thuộc địa. Trong ý nghĩa này, đây là ‘ vương quốc mới ‘ tiên phong.” [31]
Tranh Tuyên ngôn Độc lập của John TrumbullNgày 4 tháng 7 năm 1776.

 Đệ nhị Quốc hội Lục địa họp tại thành phố Philadelphia công bố nền độc lập của ” Hợp chúng quốc châu Mỹ ” bằng bản Tuyên ngôn Độc lập. Ngày 4 tháng 7 được chào mừng như là ngày quốc khánh. Quốc gia mới được xây dựng trên cơ sở những ý tưởng sáng tạo khai sáng của chủ nghĩa tự do mà theo Thomas Jefferson được gọi là những quyền không hề chuyển nhượng ủy quyền được đó là ” sống, tự do và mưu cầu niềm hạnh phúc ” và vương quốc này góp sức can đảm và mạnh mẽ cho những nguyên tắc cộng hòa. Chủ nghĩa cộng hòa nhấn mạnh vấn đề rằng nhân dân có chủ quyền lãnh thổ ( chứ không phải là những quốc vương thế tập ), yên cầu quyền công dân, lánh xa tham nhũng, và bác bỏ chính sách quý tộc. [ 32 ]

Tôn giáo quốc dân[sửa|sửa mã nguồn]

Cách mạng Mỹ là nguồn động lực chính của tôn giáo quốc dân Mỹ không chia giáo phái mà đã tạo hình cho chủ nghĩa yêu nước, ký ức và ý nghĩa ngày sinh của vương quốc kể từ đó. Các trận chiến không phải là trọng tâm nhưng đúng hơn là những sự kiện và con người đã được chào mừng như những hình tượng của 1 số ít đức tin nào đó. Như những sử gia đã ghi nhận, cuộc cách mạng Mỹ đã sản sinh ra một lãnh tụ được ví như là Moses ( George Washington ), những nhà tiên tri ( Thomas Jefferson, Tom Paine ) và những thánh tử đạo ( Boston Massacre, Nathan Hale ) cũng như những hung thần quỷ ác ( Benedict Arnold ), những nơi thiêng liêng ( Valley Forge, Bunker Hill ), giáo lý ( Tiệc trà Boston ), biểu trưng ( lá cờ mới ), dịp nghỉ lễ thiêng liêng ( 4 tháng 7 ) và một cuốn kinh thánh mà mỗi câu được nghiên cứu và điều tra và vận dụng cẩn trọng vào những trường hợp pháp lý hiện thời ( bản Tuyên ngôn Độc lập, Hiến pháp và Đạo luật Nhân quyền ). [ 33 ]

Những năm cộng hòa tiên phong[sửa|sửa mã nguồn]

Sự phát triển kinh tế tài chính tại Mỹ tính trên đầu người ; chỉ số cho năm 1700 được đặt là 100

Các lao lý Hợp bang và Hiến pháp[sửa|sửa mã nguồn]

Trong thập niên 1780, cơ quan chính phủ vương quốc hoàn toàn có thể giàn xếp được yếu tố về những chủ quyền lãnh thổ phía tây, chúng được những tiểu bang nhượng lại cho Quốc hội Hoa Kỳ và trở thành những chủ quyền lãnh thổ. Với việc những người định cư di dân đến vùng Tây Bắc ( lúc bấy giờ là vùng Trung Tây Hoa Kỳ ), chẳng bao lâu thì những chủ quyền lãnh thổ này trở thành những tiểu bang. Những người theo chủ nghĩa vương quốc lo ngại rằng vương quốc mới quá yếu không hề chịu đựng được một cuộc cuộc chiến tranh quốc tế, hay thậm chí còn là những cuộc làm mưa làm gió trong nước, thí dụ như cuộc làm mưa làm gió Shays năm 1786 tại Massachusetts. Những người theo chủ nghĩa vương quốc mà đa phần là những cựu chiến binh đã tổ chức triển khai tại mọi tiểu bang và thuyết phục Quốc hội cho mở Hội nghị Philadelphia năm 1787. Các đại biểu từ mỗi tiểu bang cùng viết ra một bản Hiến pháp mới nhằm mục đích thiết lập ra một cơ quan chính phủ TW hữu hiệu và mạnh hơn nhiều. nhà nước này có một tổng thống mạnh và quyền thu thuế. nhà nước mới phản ánh những sáng tạo độc đáo cộng hòa đang thắng thế, bảo vệ quyền tự do cá thể và kiềm chế quyền lực tối cao chính phủ nước nhà bằng một mạng lưới hệ thống tam quyền phân lập. [ 34 ]Quốc hội được trao quyền cấm chỉ kinh doanh nô lệ quốc tế sau 20 năm ( được triển khai vào năm 1807 ). Phiếu cử tri đoàn của miền Nam được ngày càng tăng nhờ tính 3 phần năm số lượng người nô lệ trong dân số của mỗi tiểu bang. Khi chủ nghĩa nô lệ lan rộng ra tại miền Nam trong suốt những thập niên sau đó, điều này làm ngày càng tăng thêm quyền lực tối cao chính trị của những đại diện thay mặt miền Nam tại Quốc hội Hoa Kỳ .Để giảm bớt mối lo âu về một cơ quan chính phủ liên bang quá mạnh từ phía những người chống chủ nghĩa liên bang, vương quốc trải qua Đạo luật Nhân quyền Hoa Kỳ năm 1791. Đạo luật này gồm có mười tu chính án hiến pháp tiên phong, bảo vệ những quyền tự do cá thể như tự do ngôn luận, tự do tôn giáo, xét xử có bồi thẩm đoàn, và nói rõ rằng những công dân và tiểu bang có quyền bảo lưu ( nhưng quyền này không có nói rõ là gì ). [ 35 ]

Lãnh đạo ngành hành pháp mới[sửa|sửa mã nguồn]

George Washington, một anh hùng nổi tiếng của Chiến tranh Cách mạng Mỹ, tổng tư lệnh Lục quân Lục địa, và quản trị Hội nghị Hiến pháp trở thành vị tổng thống tiên phong của Hoa Kỳ dưới Hiến pháp mới năm 1789. Thủ đô vương quốc dời từ Thành Phố New York đến Philadelphia và ở đầu cuối đặt tại Washington D.C. năm 1800 .Những thành tựu to lớn của cơ quan chính phủ George Washington là tạo ra một cơ quan chính phủ vương quốc mạnh được toàn dân Mỹ công nhận mà không có hoài nghi. [ 36 ] nhà nước của ông, theo sự chỉ huy đầy nghị lực của Bộ trưởng Ngân khố Alexander Hamilton, tiếp đón hết số nợ của những tiểu bang ( những người cho mượn nợ khi đó sẽ nhận lấy trái phiếu liên bang ), xây dựng Ngân hàng Hoa Kỳ để cân đối mạng lưới hệ thống kinh tế tài chính, và lập ra một mạng lưới hệ thống thu thuế đồng điệu ( thuế nhập cảng ) và những thứ thuế khác để trả hết nợ và phân phối một hạ tầng kinh tế tài chính. Để tương hỗ cho những chương trình của mình, Hamilton xây dựng một đảng chính trị mới – đảng tiên phong trên quốc tế dựa vào cử tri – đó là Đảng Liên bang .Thomas Jefferson và James Madison xây dựng một đảng Cộng hòa trái chiều ( thường được những nhà khoa học chính trị gọi là Đảng Dân chủ-Cộng hòa ). Hamilton và Washington đệ trình lên quốc dân Hiệp ước Jay năm 1794, tái thiết lập mối quan hệ hữu hảo với Anh Quốc. Những người theo chủ nghĩa Jefferson kịch liệt phản đối, và những cử trị bỏ phiếu theo ranh giới đảng này hay đảng kia, như vậy hình thành nên Hệ thống đảng phái lần thứ nhất. Những người theo chủ nghĩa liên bang khuyến khích thương nghiệp, kinh tế tài chính và quyền lợi thương mại và mong ước giao thương mua bán nhiều hơn với Anh Quốc. Các đảng viên Cộng hòa tố cáo những người theo chủ nghĩa liên bang là đang có kế hoạch thiết lập một chế độ quân chủ, biến người phong phú thành một những tầng lớp quản lý, và biến Hoa Kỳ thành một con tốt của Anh Quốc. [ 37 ] Hiệp ước được trải qua, tuy nhiên tình hình chính trị nóng lên kinh hoàng. [ 38 ]Vụ làm mưa làm gió Whiskey xảy ra năm 1794, khi những người định cư ở miền Tây ( lúc bấy giờ là vùng Trung Tây ) phản đối chống lại thuế liên bang đánh vào chất rượu cồn, là thử thách trầm trọng tiên phong của cơ quan chính phủ liên bang. Washington cho gọi địa phương quân tiểu bang đi trấn áp và đích thân chỉ huy quân đội khi cuộc làm mưa làm gió từ từ tan rã và quyền lực tối cao của cơ quan chính phủ vương quốc được thiết lập vững chãi. [ 39 ]Washington khước từ Giao hàng hơn hai nhiệm kỳ – đặt ra tiền lệ cho những tổng thống sau này – và trong diễn thuyết cáo biệt nổi tiếng của mình, ông ca tụng những quyền lợi mà cơ quan chính phủ liên bang làm được và tầm quan trọng của đạo lý trong khi đó cảnh cáo chống lại những liên minh ngoại bang và sự xây dựng những đảng phái chính trị. [ 40 ]John Adams, một người theo chủ nghĩa liên bang, vượt mặt Jefferson trong kỳ bầu cử tổng thống năm 1796. Chiến tranh cận kề với Pháp và những người theo chủ nghĩa liên bang đã sử dụng thời cơ này để tìm cách bịt miệng những người theo chủ nghĩa cộng hòa bằng những luật đạo chống làm mưa làm gió và chống người ngoại bang ( gọi chung là ” Alien and Sedition Acts ” ), kiến thiết xây dựng một quân đội vững mạnh với Hamilton là người đứng đầu, và chuẩn bị sẵn sàng đối phó một cuộc xâm nhập của Pháp. Tuy nhiên, những người theo chủ nghĩa liên bang trở nên chia rẽ sau khi Adams phái một phái đoàn hòa bình thành công đến Pháp nhằm mục đích kết thúc đại chiến nữa mùa năm 1798. [ 37 ] [ 41 ]

Chế độ nô lệ[sửa|sửa mã nguồn]

Trong hai thập niên đầu sau Cách mạng Mỹ, có những biến hóa lớn lao về thực trạng chính sách nô lệ trong số những tiểu bang và có sự ngày càng tăng số lượng người da đen tự do. Cảm hứng từ những ý tưởng sáng tạo cách mạng về quyền bình đẳng của con người và sự nhờ vào kinh tế tài chính nhờ vào chính sách nô lệ ít hơn nên những tiểu bang miền Bắc bãi bỏ chính sách nô lệ mặc dầu một số ít tiểu bang có những tiến trình giải phóng nô lệ từ từ. Các tiểu bang Thượng Nam Hoa Kỳ thực thi giải phóng nô lệ thuận tiện hơn, hiệu quả làm tăng tỉ lệ người da đen tự do tại Thượng Nam Hoa Kỳ từ ít hơn một Phần Trăm vào năm 1792 lên đến hơn 10 % vào năm 1810. Vào thời hạn đó, có tổng số 13,5 Tỷ Lệ tổng số người da đen tại Hoa Kỳ được tự do. [ 42 ] Sau thời hạn đó, vì nhu yếu nô lệ ngày càng tăng cùng với sự phát triển trồng bông vải tại Thâm Nam Hoa Kỳ, vận tốc giải phóng nô lệ giảm xuống nhanh gọn. Hoạt động giao thương mua bán nô lệ trong nước trở thành một nguồn của cải quan trọng so với nhiều chủ đồn điền và giới thương buôn .

Thế kỷ 19[sửa|sửa mã nguồn]

Thời đại Dân chủ – Cộng hòa[sửa|sửa mã nguồn]

Thomas Jefferson đánh bại John Adams trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1800. Thành tựu lớn của Jefferson trong vai trò tổng thống là vùng đất mua Louisiana năm 1803, phân phối cho người định cư Hoa Kỳ một vùng tiềm năng to lớn để lan rộng ra về phía tây sông Mississippi. [ 43 ]

Bản thân Jefferson là một nhà khoa học, ông ủng hộ các cuộc thám hiểm để khám phá và vẽ bản đồ lãnh thổ mới, nổi bật nhất là Cuộc thám hiểm của Lewis và Clark.[44] Jefferson tin tưởng sâu sắc vào chủ nghĩa cộng hòa và cho rằng nó nên dựa vào chủ đồn điền và nông dân độc lập yeoman. Ông ngờ vực thành thị, nhà máy và ngân hàng. Ông cũng không tin tưởng chính phủ liên bang và các thẩm phán, và tìm cách làm suy yếu ngành tư pháp. Tuy nhiên, ông gặp phải đối thủ tương xứng là John Marshall, một người theo chủ nghĩa liên bang từ Virginia. Mặc dù Hiến pháp Hoa Kỳ gồm có một tòa án tối cao nhưng chức năng của nó rất mơ hồ cho đến khi Marshall làm thẩm phán trưởng (1801–1835). Ông đã định nghĩa các chức năng này, đặc biệt là quyền lực đảo ngược các đạo luật nào của Quốc hội bị cho là vi phạm Hiến pháp. Quyền lực này được tuyên bố vào năm 1803 trong vụ Marbury đối đầu Madison.[45]

Chiến tranh 1812[sửa|sửa mã nguồn]

Người Mỹ ngày càng tức giận với Anh Quốc vì vi phạm quyền trung lập của những tàu Mỹ nhằm mục đích gây tổn thất cho nước Pháp. Anh Quốc đã chặn bắt 10 ngàn thủy thủ Mỹ để Giao hàng Hải quân Hoàng gia Anh chống Napoléon và người Anh cũng ủng hộ sự thù địch của người địa phương Mỹ tiến công chống người định cư Mỹ tại vùng trung-tây. Người Mỹ cũng hoàn toàn có thể mong sáp nhập toàn bộ hay một phần Bắc Mỹ thuộc Anh. . [ 48 ] [ 49 ] [ 50 ] Mặc dù có sự chống đối từ những tiểu bang Đông Bắc, đặc biệt quan trọng là những người theo chủ nghĩa liên bang, những người không muốn làm đứt đoạn giao thương mua bán với Anh Quốc nhưng Quốc hội Hoa Kỳ vẫn tuyên chiến với Anh Quốc vào tháng 6 năm 1812. [ 51 ]Cuộc chiến gây tuyệt vọng cho cả hai phía. Cả hai phía đều cố tìm cách xâm lấn bên kia nhưng rồi bị đánh bật trở lại. Bộ tư lệnh hạng sang của Mỹ vẫn bất lực cho đến năm sau cuối. Địa phương quân Mỹ chứng tỏ kém hiệu suất cao vì binh sĩ còn chần chừ phải xa nhà và những cố gắng nỗ lực xâm nhập Canada liên tục bị thất bại. Cuộc phong tỏa của người Anh gây thiệt hại cho ngành thương mại Mỹ, phá sản ngân khố, và càng làm cho người Tân Anh buôn lậu đồ tiếp liệu đến Anh Quốc thêm tức giận. Người Mỹ dưới quyền của tướng William Henry Harrison sau cuối giành được quyền trấn áp đường thủy trên hồ Erie và vượt mặt người địa phương Mỹ dưới quyền chỉ huy của Tecumseh tại Canada, [ 52 ] trong khi đó Andrew Jackson chấm hết mối rình rập đe dọa của người địa phương Mỹ tại đông nam. Mối rình rập đe dọa lấn chiếm vào vùng trung-tây của người địa phương Mỹ bị kết liễu vĩnh viễn. Người Anh xâm nhập và chiếm đóng phần nhiều tiểu bang Maine .Người Anh đột kích và đốt cháy thủ đô hà nội Washington nhưng bị đánh bật tại thành phố Baltimore vào năm 1814 là nơi bài thơ ” Star Spangled Banner ” được viết để chào mừng sự thành công xuất sắc của người Mỹ. Trên vùng thượng của tiểu bang Thành Phố New York, một cuộc xâm nhập lớn của Anh vào tiểu bang bị đánh bật. Cuối cùng vào đầu năm 1815 Andrew Jackson quyết tâm vượt mặt một cuộc xâm nhập lớn của người Anh trong Trận New Orleans và ông đã trở thành một anh hùng cuộc chiến tranh khét tiếng nhất. [ 53 ]Với sự kiện Napoleon ( hình như ) đã hết kỳ vọng, nguyên do gây cuộc chiến tranh đã tan biến và cả hai phía chấp thuận đồng ý tự do với hiệu quả là những biên giới trước cuộc chiến tranh vẫn không biến hóa. Người Mỹ công bố thắng lợi vào đầu năm 1815 khi tin tức truyền đến hầu hết ngay lập tức về thắng lợi New Orleans của Jackson và hiệp ước độc lập. Người Mỹ rất đỗi tự hào về thành công xuất sắc trong ” cuộc chiến tranh giành độc lập lần thứ hai “. Những người phản đối và chống cuộc chiến tranh thuộc Đảng Liên bang bị hổ thẹn và không khi nào có thời cơ để hồi sinh. Người địa phương Mỹ là những người thua thiệt lớn nhất vì họ không khi nào giành được chủ quyền lãnh thổ vương quốc độc lập mà người Anh đã hứa với họ. Họ cũng không còn là một mối rình rập đe dọa đáng sợ khi người định cư đổ xô vào vùng trung-tây. [ 53 ]

Thời đại của cảm hứng tốt đẹp[sửa|sửa mã nguồn]

Là phe chống đối can đảm và mạnh mẽ cuộc cuộc chiến tranh 1812, những người theo chủ nghĩa liên bang mở Hội nghị Hartford năm 1814 với dự tính ám chỉ là muốn ly khai khỏi liên bang. Tâm trạng phấn khởi vui mừng của vương quốc sau thắng lợi tại New Orleans đã làm tiêu tan uy thế của những người theo chủ nghĩa liên bang và họ không còn đóng vai trò điển hình nổi bật nào nữa. [ 54 ] Tổng thống Madison và đa phần đảng viên Cộng hòa nhận ra rằng họ ngu ngốc khi để Ngân hàng Hoa Kỳ đóng cửa vì sự thiếu vắng của nó đã gây trở ngại lớn cho việc hỗ trợ vốn cuộc chiến tranh. Vì thế họ cho xây dựng Đệ nhị Ngân hàng Hoa Kỳ năm 1816. [ 55 ] [ 56 ]Các đảng viên Cộng hòa cũng áp đặt quan thuế nhằm mục đích bảo vệ những công nghiệp non trẻ, loại thuế được hình thành khi Anh Quốc phong tỏa Hoa Kỳ. Với sự sụp đổ của đảng Liên bang, việc Đảng Cộng hòa vận dụng nhiều nguyên tắc của chủ nghĩa liên bang, và chủ trương có mạng lưới hệ thống của Tổng thống James Monroe trong hai nhiệm kỳ ( 1817 – 25 ) để giảm nhẹ tính đảng phái, vương quốc Hoa Kỳ bước vào một thời đại cảm hứng tốt đẹp với rất ít tính đảng phái hơn trước đây ( hoặc sau này ), và kết thúc mạng lưới hệ thống đảng phái lần thứ nhất. [ 55 ] [ 56 ]Học thuyết Monroe, được phát biểu năm 1823, công bố quan điểm của Hoa Kỳ rằng những cường quốc châu Âu không nên thuộc địa hóa hay can thiệp vào châu Mỹ nữa. Đây là yếu tố quan trọng có tính quyết định hành động trong chủ trương ngoại giao của Hoa Kỳ. Học thuyết Monroe được vận dụng để đáp lại mối lo ngại của người Anh và người Mỹ về sự bành trướng của người Pháp và người Nga vào Tây Bán cầu. [ 57 ]

Thiên di người địa phương Mỹ[sửa|sửa mã nguồn]

Năm 1830, Quốc hội trải qua Đạo luật Thiên di người địa phương Mỹ qua đó được cho phép tổng thống thương thuyết những hiệp định nhằm mục đích trao đổi đất đai ở phía tây sông Mississippi để lấy đất bộ lạc của người địa phương Mỹ tại những tiểu bang miền Đông Hoa Kỳ. [ 58 ] Các đảng viên Dân chủ Jackson yên cầu cưỡng chế thiên di so với sắc dân địa phương Mỹ nào khước từ đồng ý luật của những tiểu bang để đến những khu dành riêng cho họ tại miền Tây. Những lãnh tụ tôn giáo và đảng Whigs chống đối hành vi này vì vô nhân đạo như họ đã được thấy qua trong sự kiện đường mòn nước mắt. [ 59 ] Nhiều người bản địa Seminole tại Florida phủ nhận vận động và di chuyển về phía tây. Họ đã chiến đấu chống lại quân đội nhiều năm trong những cuộc cuộc chiến tranh Seminole .

Đại thức tỉnh lần thứ hai[sửa|sửa mã nguồn]

Đại thức tỉnh lần thứ hai là một trào lưu phục hưng Tin Lành gây tác động ảnh hưởng đến toàn vương quốc Hoa Kỳ trong đầu thế kỷ 19 và dẫn đến sự phát triển nhà thời thánh một cách nhanh gọn. Phong trào khởi đầu khoảng chừng năm 1790, đạt được đà vào năm 1800, và sau năm 1820 số lượng thành viên tăng vọt trong số những giáo đoàn Báp-tít và Giám Lý vì những giáo đoàn này có nhiều nhà truyền giáo chỉ huy trào lưu. Phong trào lên đến điểm đỉnh vào thập niên 1840. [ 60 ]Phong trào này ghi danh thêm hàng triệu thành viên mới trong những giáo phái phúc âm hiện hữu và dẫn đến việc xây dựng những giáo phái mới. Nhiều người cải đạo tin cậy rằng Đại thức tỉnh báo hiệu một thời đại ngàn năm mới. Đại thức tỉnh lần thứ hai khơi động sự xây dựng nhiều trào lưu cải cách trong đó có chủ nghĩa bãi nô và trào lưu hoạt động hạn chế rượu cồn nhằm mục đích vô hiệu tệ nạn xã hội trước sự trở lại lần thứ hai ( theo Dự kiến ) của Giê-su. [ 61 ]

Chủ nghĩa bãi nô[sửa|sửa mã nguồn]

Sau năm 1840 phong trào bãi nô phát triển đã tự tái định nghĩa nó như một cuộc thánh chiến chống lại tội lỗi của chủ nô. Phong trào vận động sự ủng hộ (đặc biệt là các phụ nữ ngoan đạo tại miền Đông Bắc bị ảnh hưởng bởi phong trào đại thức tỉnh lần thứ hai). William Lloyd Garrison xuất bản nhật báo có ảnh hưởng nhất trong số nhiều nhật báo chống chủ nghĩa nô lệ, đó là tờ The Liberator trong khi đó Frederick Douglass, một cựu nô lệ, bắt đầu viết cho tờ báo này vào khoảng năm 1840 và khởi sự tờ báo chống chủ nghĩa nô lệ của chính mình, đó là tờ North Star năm 1847.[62] Phần đông những nhà hoạt động chống chủ nghĩa nô lệ như Abraham Lincoln bác bỏ lý thuyết thần học của Garrison và giữ quan điểm rằng chủ nghĩa nô lệ là một tệ nạn xã hội chẳng may chứ không phải là tội lỗi.[63][64]

Mở rộng về phía tây và Vận mệnh hiển nhiên ( Manifest Destiny )[sửa|sửa mã nguồn]

Các thuộc địa Mỹ và vương quốc mới phát triển nhanh gọn về dân số và diện tích quy hoạnh khi những người tiên phong đổ xô đến biên cương khu định cư phía tây. [ 65 ] Tiến trình này sau cuối cũng chấm hết vào khoảng chừng năm 1890 đến năm 1910 khi những vùng đất nông nghiệp và đất nông trại chính yếu ở đầu cuối có người định cư. Các bộ lạc người địa phương Mỹ tại một số ít nơi chống đối bằng vũ lực nhưng họ bị người định cư và quân đội tràn ngập và sau năm 1830 họ bị sơ tán đến những khu dành riêng tại miền tây. ” Thuyết đề Biên cương ” có tác động ảnh hưởng cao cho rằng biên cương đã tạo nên tính cách vương quốc cùng với sự táo bạo của nó là đấm đá bạo lực, sáng tạo độc đáo, chủ nghĩa cá thể và dân chủ. [ 66 ]Các sử gia lúc bấy giờ đã và đang nhấn mạnh vấn đề về bản tính đa văn hóa của biên cương Mỹ. Sự chú tâm thoáng đãng và lớn lao của giới truyền thông online tập trung chuyên sâu vào ” Miền Tây hoang dã ” của nửa cuối thế kỷ 19. Như Hine và Faragher định nghĩa, ” lịch sử dân tộc biên cương kể câu truyện về sự xây dựng và bảo vệ những hội đồng, sử dụng đất đai, phát triển thị trường, và xây dựng những tiểu bang “. Họ lý giải rằng ” Đây là một câu truyện về sự thu phục thôn tính, nhưng cũng là một câu truyện về sự sống còn, sự bền chắc, cũng như sự hội nhập những dân tộc bản địa và nền văn hóa truyền thống mà đã Open và liên tục đời sống tại Mỹ. ” [ 66 ]Qua cuộc chiến tranh và hiệp ước, thiết lập luật và trật tự, kiến thiết xây dựng nông trại và thị xã, làm đường mòn và đào quặng mỏ cũng như hấp dẫn vô số di dân ngoại bang, Hoa Kỳ đã lan rộng ra chủ quyền lãnh thổ từ bờ biển phía đông sang bờ biển phía tây để triển khai xong giấc mơ về vận mệnh hiển nhiên. Khi biên cương Mỹ đi vào lịch sử dân tộc, những lịch sử một thời về miền tây trong những tiểu thuyết và phim ảnh có chỗ đứng vững chãi trong trí tưởng tượng của người Mỹ cũng như người ngoại bang. Nước Mỹ đặc biệt quan trọng đã chọn cho mình một hình ảnh hình tượng. ” Không vương quốc nào khác ” như David Murdoch đã nói ” đã lấy một thời gian và khu vực từ quá khứ của mình để tạo lập ra một cấu trúc dành cho trí tưởng tượng mà tương ứng với sự tạo lập ra miền Tây của nước Mỹ. ” [ 67 ]Từ đầu thập niên 1830 đến năm 1869, đường mòn Oregon và nhiều con đường mòn con khác đã được trên 300 ngàn dân định cư sử dụng. Các nông gia, chủ nông trại và chủ doanh nghiệp tư nhân cùng mái ấm gia đình của họ hướng về California, Oregon, và những điểm khác trong vùng viễn tây. Các cỗ xe ngựa phải đi đường bộ từ năm đến sáu tháng. Sau năm 1869, chuyến đi chỉ mất 6 ngày bằng đường xe lửa. [ 68 ]
Vận mệnh hiển nhiên là niềm tin rằng người định cư Mỹ có vận mệnh lan rộng ra chủ quyền lãnh thổ ngang qua lục địa Bắc Mỹ. Khái niệm này được sinh ra từ ” một ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm nhằm mục đích cứu rỗi Cựu thế giới bằng hình mẫu đỉnh điểm … được tạo ra bởi những tiềm năng của một vùng đất mới để thiết kế xây dựng một thiên đường mới. ” [ 69 ] Bản thân cụm từ này có nhiều ý nghĩa khác nhau so với nhiều nhóm dân khác nhau nhưng đã bị những người cổ vũ hiện đại hóa bác bỏ. Những người cổ vũ hiện đại hóa muốn thiết kế xây dựng những thành phố và nhà máy sản xuất chứ không phải là tạo ra thêm nhiều nông trại. Daniel Walker Howe cho rằng ” Dẫu thế, chủ nghĩa đế quốc Mỹ đã không đại diện thay mặt sự đồng thuận của người Mỹ. Nó gây ra sự không tương đồng cay đắng bên trong hội đồng vương quốc. ” [ 70 ] Thực tế là Đảng Dân chủ ủng hộ sự lan rộng ra chủ quyền lãnh thổ mà đa phần đảng viên Whig thì chống đối. Tuy nhiên, vận mệnh hiển nhiên đã tạo ra luận điệu hùng biện cho việc mua hay chiếm được phần chủ quyền lãnh thổ lớn nhất mà Hoa Kỳ có được. Sau tranh cãi nóng bức tại Quốc hội, Cộng hòa Texas bị sáp nhập vào Hoa Kỳ năm 1845 mặc cho Mexico cảnh cáo việc này đồng nghĩa tương quan với cuộc chiến tranh. Chiến tranh bùng nổ vào năm 1846 trong khi hậu phương chia rẽ với đảng Whig chống đối và đảng Dân chủ ủng hộ đại chiến. Lục quân Hoa Kỳ, sử dụng quân chính quy và số lượng lớn quân tình nguyện, đã thuận tiện thắng lợi trong cuộc Chiến tranh Mỹ-Mexico ( 1846 – 48 ). Tình cảm của công chúng tại Hoa Kỳ bị chia rẽ khi đảng Whig và những thành phần chống chủ nghĩa nô lệ phản đối cuộc chiến tranh. Hiệp ước Guadalupe Hidalgo nhượng California, New Mexico, Arizona, Nevada, và những khu vực lân cận cho Hoa Kỳ trong khi đó những người sinh sống trong những vùng này được trao quyền công dân Mỹ vừa đủ. Ngay sau khi vàng được tìm thấy tại Bắc California, trên 100.000 người đã đổ xô đến đây chỉ trong vòng mấy tháng. Sự kiện này trong lịch sử dân tộc được gọi là cơn sốt vàng California. [ 71 ]

Chia rẽ giữa miền Bắc và miền Nam[sửa|sửa mã nguồn]

*Các lãnh thổ được tô màu nhạt Liên bang miền Bắc : xanh dương ( tự do ), vàng ( nô lệ ) ; Liên minh miền Nam : màu nâu* những chủ quyền lãnh thổ được tô màu nhạt Vấn đề TT sau năm 1848 là sự lan rộng ra chủ nghĩa nô lệ. Sự việc này gây ra sự cạnh tranh đối đầu giữa những thành phần chống chính sách nô lệ mà chiếm hầu hết tại miền Bắc với những thành phần ủng hộ chính sách nô lệ mà chiếm số đông tại miền Nam. Một số lượng nhỏ những người miền Bắc rất tích cực là những người theo chủ nghĩa bãi nô, công bố rằng chiếm hữu nô lệ là một tội lỗi ( nói theo thuyết thần học Kháng Cách ) và đòi bãi bỏ chủ nghĩa nô lệ ngay lập tức. Con số đông hơn nhiều chống đối việc lan rộng ra chủ nghĩa nô lệ đã tìm cách xếp đặt thời hạn cho nó biến mất để nước Mỹ triển khai trở thành đất tự do, lao động tự do (không nô lệ), và tự do ngôn luận (đối ngược với sự kiểm duyệt gắt gao ở miền Nam). Người da trắng ở miền Nam khăng khăng rằng chủ nghĩa nô lệ là quyền lợi văn hóa truyền thống và xã hội kinh tế tài chính so với tổng thể người da trắng (và thậm chí còn so với chính người nô lệ ) và họ lên án tổng thể những phát ngôn viên chống chủ nghĩa nô lệ là ” abolitionists. ” [72] Các nhà hoạt động giải trí tôn giáo cũng chia rẽ về chủ nghĩa nô lệ với người theo giáo phái Giám Lý và Báp-tít phân loại thành những hệ phái miền Bắc và miền Nam. Tại miền Bắc, người theo giáo phái Giám Lý, giáo đoàn, và Quaker có đông người theo chủ nghĩa bãi nô, đặc biệt quan trọng trong số những nhà hoạt động giải trí nữ. Các giáo phái công giáo, Episcopal và Luther phần lớn làm ngơ với vấn đề chủ nghĩa nô lệ. [73]

Vấn đề chủ nghĩa nô lệ tại các lãnh thổ mới gần như được giải quyết theo thỏa hiệp năm 1850 dưới sự điều đình của đảng viên Whig Henry Clay và đảng viên Dân chủ Stephen Douglas. Thỏa hiệp gồm có việc thu nhận California thành một tiểu bang tự do (không theo chế độ nô lệ). Điểm nhức nhối là đạo luật chống nô lệ bỏ trốn (Fugitive Slave Act) giúp cho chủ nô lệ dễ dàng nhận lại những nô lệ bỏ trốn của mình. Những người theo chủ nghĩa bãi nô bám sát vào đạo luật này để tấn công chủ nghĩa nô lệ như trong tác phẩm Uncle Tom’s Cabin của Harriet Beecher Stowe.[74]

Thỏa hiệp năm 1820 bị bãi bỏ năm 1854 bằng Đạo luật Kansas-Nebraska do thượng nghị sĩ Douglas bảo trợ dưới danh nghĩa ” chủ quyền lãnh thổ toàn dân ” và dân chủ. Đạo luật này được cho phép người định cư quyết định hành động về chính sách nô lệ tại mỗi chủ quyền lãnh thổ, và được cho phép Douglas nói rằng ông trung lập về vấn đề chủ nghĩa nô lệ. Các lực lượng chống chủ nghĩa nô lệ càng thêm tức giận và báo động. Họ xây dựng đảng Cộng hòa mới. Các lực lượng ủng hộ và chống đối đổ xô đến Kansas để biểu quyết về yếu tố bãi bỏ hay duy trì chủ nghĩa nô lệ, khiến xảy ra một cuộc nội chiến nhỏ, được gọi là ” Bleeding Kansas ” (ngã xuống ở Kansas). Đến cuối thập niên 1850, đảng Cộng hòa non trẻ thống trị toàn bộ những tiểu bang miền bắc và do đó cũng thống trị luôn cả đại cử tri đoàn và luôn nhấn mạnh vấn đề rằng chủ nghĩa nô lệ sẽ không khi nào dược được cho phép lan rộng ra ( và như thế là nó sẽ từ từ biến mất ). [ 75 ]Các hội đoàn theo chủ nghĩa nô lệ miền Nam trở nên phong phú nhờ vào bông vải của họ và những mẫu sản phẩm tiêu dùng khác. Đặc biệt 1 số ít kiếm lợi từ việc buôn nô lệ trong nước. Họ có mối liên hệ với những thành phố ở miền bắc như Boston và Thành phố Thành Phố New York qua mạng lưới hệ thống ngân hàng nhà nước, hàng hải, và sản xuất. Đến năm 1860, có bốn triệu nô lệ tại miền Nam, nhiều hơn gần như tám lần tổng số nô lệ toàn nước của năm 1790. Các đồn điền có mức cống phẩm cao nhờ vào nhu yếu lớn từ châu Âu về bông vải thô. Phần lớn doanh thu được góp vốn đầu tư vào đất mới và nô lệ mới mua được từ những vùng trồng cây thuốc lá đang suy thoái và khủng hoảng. 50 năm trong số 72 năm tiên phong khai sinh Hoa Kỳ, chức vụ tổng thống Hoa Kỳ thuộc về một chủ nô. Trong suốt thời kỳ này, chỉ những tổng thống có giữ nô lệ mới được tái đắc cử nhiệm kỳ hai. [ 76 ] In addition, southern states benefited by their increased apportionment in Congress due to the partial counting of slaves in their populations .

Các vụ nổi loạn của người nô lệ, đã được dự định hay thực sự đã xảy ra đều bị thất bại trong số đó có vụ Gabriel Prosser (1800), Denmark Vesey (1822), Nat Turner (1831), và John Brown (1859). Các cuộc nổi loạn này dẫn đến việc các tiểu bang miền Nam thiết lập việc trông coi nô lệ chặt chẽ hơn cũng như giảm quyền của những người da đen tự do. Phán quyết của tối cao pháp viện vào năm 1857 trong vụ Dred Scott đối đầu Sandford chấp nhận lập trường của miền Nam rằng chủ nghĩa nô lệ là hợp pháp ở bất cứ nơi đâu trên toàn quốc, khiến cho người miền Bắc tức giận.

Sau khi Abraham Lincoln thắng bầu cử tổng thống năm 1860, bảy tiểu bang miền Nam ly khai khỏi liên bang giữa cuối năm 1860 và năm 1861, xây dựng một cơ quan chính phủ mới, Liên minh miền Nam Hoa Kỳ vào ngày 8 tháng 2 năm 1861. Khi Lincoln ra lệnh cho quân đội trấn áp Liên minh miền Nam vào tháng 4 năm 1861, thêm bốn tiểu bang nữa ly khai và gia nhập Liên minh miền Nam. Cùng với phần đất phía tây-bắc của tiểu bang Virginia mà sau đó trở thành Tây Virginia, bốn trong số năm tiểu bang ” nô lệ ” ( chủ nghĩa nô lệ được hợp pháp hóa ) cận bắc nhất đã không ly khai và trở thành ” những tiểu bang biên giới “. [ 77 ]
Nội chiến Hoa Kỳ khởi đầu vào ngày 12 tháng 4 năm 1861 khi quân đội Liên minh miền Nam tiến công địa thế căn cứ quân sự chiến lược Hoa Kỳ ở đồn Sumter tại Nam Carolina. Để đáp trả cuộc tiến công, ngày 15 tháng 4, Lincoln ra lệnh cho những tiểu bang phái lực lượng với tổng số 75 ngàn quân tái chiếm những đồn, bảo vệ thủ đô hà nội, và ” giữ vững liên bang ” mà theo quan điểm của ông vẫn còn sống sót, không đổi khác mặc dầu những hành vi của những tiểu bang ly khai. Hai quân đội có những vụ đụng độ lớn tiên phong tại Trận Bull Run thứ nhất mà kết thúc bằng một sự thảm bại giật mình của phe Liên bang. Tuy nhiên điều quan trọng là trận đánh đã cho cả hai phía Liên bang và Liên minh thấy rằng đại chiến vẫn tiếp nối dài hơn và đẫm máu hơn là bắt đầu được dự liệu. [ 78 ]Chẳng bao lâu đại chiến được phân thành hai mặt trận : mặt trận miền Đông và mặt trận miền Tây. Tại mặt trận miền Tây, Liên bang khá thành công xuất sắc với những trận đánh lớn như trận Perryville và trận Shiloh, tạo ra những thắng lợi mang tính kế hoạch của Liên bang và đập tan những chiến dịch lớn của Liên minh miền Nam. [ 79 ]Chiến sự tại mặt trận miền Đông khởi sự thật tệ so với phe Liên bang miền Bắc khi quân Liên minh miền Nam thắng lợi tại Manassas Junction ( Bull Run ), nằm ngay bên ngoài Washington. Thiếu tướng George B. McClellan được giao chỉ huy toàn thể những đơn vị chức năng lục quân của Liên bang. Sau khi tái tổ chức triển khai Lục quân Potomac mới, McClellan thất bại trong việc chiếm Thành Phố Hà Nội của phe miền Nam là Richmond, Virginia trong Chiến dịch Bán đảo và rút lui sau khi bị tiến công bởi tướng mới được chỉ định của Liên minh miền Nam là Robert E. Lee. [ 80 ]Cảm thấy tự tin với lục quân của mình sau khi vượt mặt phe Liên bang tại trận Bull Run thứ hai, Lee bắt tay vào một cuộc xâm lăng miền Bắc nhưng bị chặn lại bởi tướng McClellan tại trận Antietam đẫm máu. Dù vậy, McClellan bị tước quyền tư lệnh vì khước từ đuổi theo tàn quân của Lee. Tư lệnh tiếp nối, tướng Ambrose Burnside, bị thảm bại trước lục quân ít quân số hơn của Lee tại trận Fredericksburg vào cuối năm 1862, khiến phải thêm một lần đổi khác tư lệnh. Lee lại thắng lợi tại trận Chancellorsville vào tháng 5 năm 1863 nhưng mất đi vị phụ tá số 1 của mình là Stonewall Jackson. Nhưng Lee tiến công rất mạnh và coi thường mối rình rập đe dọa của phe Liên bang tại miền Tây. Lee lấn chiếm Pennsylvania để tìm nguồn tiếp tế và để gây tiêu tốn tại miền Bắc. Có lẽ điểm quay của đại chiến là khi lục quân của Lee bị vượt mặt thảm hại tại trận Gettysburg vào ngày 1 đến ngày 3 tháng 7 năm 1863. [ 81 ]
Đồng thời vào ngày 4 tháng 7 năm 1863, những lực lượng Liên bang dưới quyền chỉ huy của tướng Ulysses S. Grant giành được trấn áp sông Mississippi tại trận Vicksburg, do đó xé đôi phe Liên minh miền Nam. Lincoln phong cho tướng Grant làm tư lệnh toàn thể những đơn vị chức năng lục quân Liên bang .Hai năm ở đầu cuối của đại chiến diễn ra đẫm máu so với cả hai phía với việc tướng Grant mở cuộc chiến tranh tiêu tốn chống Lục quân Bắc Virginia của tướng Lee. Chiến tranh tiêu tốn này được chia thành ba chiến dịch lớn. Đầu tiên là Chiến dịch Overland buộc tướng Lee rút lui vào thành phố Petersburg, nơi tướng Grant lại mở một cuộc công kích lớn thứ hai của mình trong Chiến dịch Richmond-Petersburg vây hãm Petersburg. Sau khi vây hãm gần mười tháng, Petersburg đầu hàng. Tuy nhiên, quân phòng vệ Đồn Gregg cho phép Lee đưa lục quân của mình ra khỏi Petersburg. Grant đuổi theo và mở chiến dịch sau cuối, Chiến dịch Appomattox với hiệu quả là Lee ra lệnh cho Lục quân Bắc Virginia đầu hàng vào ngày 9 tháng 4 năm 1865 tại TANDTC Q. Appomattox. Các lục quân khác của Liên minh miền Nam theo bước đầu hàng và cuộc chiến tranh kết thúc mà không có quân nổi dậy sau cuộc chiến tranh .Dựa theo tài liệu tìm hiểu dân số Hoa Kỳ năm 1860, khoảng chừng 8% toàn thể phái mạnh da trắng tuổi 13 đến 43 chết trong đại chiến này trong số đó có 6% của miền Bắc và 18% của miền Nam [ 82 ] khiến cho Nội chiến trở thành đại chiến chết chóc nhất trong lịch sử dân tộc Hoa Kỳ. Di sản của nó gồm có việc chấm hết chính sách nô lệ tại Hoa Kỳ, phục sinh Liên bang, và tăng cường vai trò của cơ quan chính phủ TW .

Tái thiết và Thời đại mạ hóa[sửa|sửa mã nguồn]

Những người da đen ” tự do ” đầu phiếu tại New Orleans

 1867, Thời đại tái thiết lê dài từ khi Lincoln tuyên ngôn giải phóng nô lệ ngày 1 tháng 1 năm 1863 đến Thỏa hiệp 1877. [ 83 ]Các yếu tố chính mà Lincoln phải đương đầu là vị thế của những cựu nô lệ (được gọi là ” Freedmen “, tạm dịch là người được giải phóng ), sự trung thành với chủ và dân quyền của những cựu binh phe phản loạn, vị thế của 11 cựu tiểu bang Liên minh miền Nam, quyền lực tối cao của cơ quan chính phủ liên bang thiết yếu để ngăn ngừa một cuộc nội chiến trong tương lại, và thắc mắc liệu Quốc hội hay tổng thống sẽ ra những quyết định hành động lớn .Những mối rình rập đe dọa nghiêm trọng về nạn đói và mất nơi cư ngụ của những cựu nô lệ thất nghiệp được xử lý qua cơ quan cứu trợ liên bang chính tiên phong là ” Freedman’s Bureau ” (văn phòng đặc trách người được giải phóng) do Lục quân Hoa Kỳ điều hành quản lý. [84]

Ba “tu chính án tái thiết” được thông qua để nới rộng dân quyền cho người Mỹ da đen: Tu chính án 13 đặt chế độ nô lệ ra khỏi vòng pháp luật; Tu chính án 14 bảo đảm quyền bình đẳng cho tất cả và quyền công dân cho người da đen; Tu chính án 15 ngăn cấm dùng lý do chủng tộc để tước quyền công dân của một người.

Mặc dù những người cựu nổi loạn vẫn còn nắm giữ phần lớn các tiểu bang miền Nam khoảng trên hai năm, điều đó đã thay đổi khi các đảng viên Cộng hòa cấp tiến giành quyền kiểm soát hữu hiệu Quốc hội Hoa Kỳ trong các cuộc bầu cử năm 1866. Tổng thống Andrew Johnson, người tìm cách dễ dãi để tái thống nhất với những cựu nổi loạn, gần như không còn quyền lực. Bản thân ông thoát bị truất phế chỉ bởi một lá phiếu trong cuộc luận tội. Quốc hội ban quyền đầu phiếu cho người da đen và tước bỏ quyền nắm giữ chức vụ chính quyền của nhiều cựu quan chức Liên minh miền Nam. Các chính phủ Cộng hòa lên nắm quyền nhờ vào liên minh với nhóm “người được giải phóng” (Freedmen, tức cựu nô lệ da đen), Carpetbagger (người mới đến miền Nam từ miền Bắc), và Scalawag (người da trắng bản địa miền Nam ủng hộ tái thiết). Họ được Lục quân Hoa Kỳ hậu thuẫn. Những người chống đối nói rằng những nhóm người này là tham nhũng và vi phạm quyền của người da trắng. Về sau, Liên minh Cộng hòa mới bị mất quyền lực từng tiểu bang một về tay liên minh Dân chủ bảo thủ. Liên minh này cuối cùng giành được kiểm soát toàn bộ miền Nam vào năm 1877. Để đáp trả chống tiến trình tái thiết cấp tiến, Ku Klux Klan (KKK) ra đời vào năm 1867. Đây là một tổ chức theo thuyết da trắng siêu đẳng, chống đối sự cai trị của đảng Cộng hòa và chống dân quyền dành cho người da đen. Tổng thống Ulysses Grant thực thi mạnh mẽ Đạo luật Ku Klux Klan năm 1870 để dập tắt nhóm này. Kết quả là nhóm này phải giải tán. Tuy nhiên, những nhóm bán quân sự khác như Liên đoàn Da trắng (White League) và Áo đỏ cố gắng giành lại quyền lực chính trị cho người da trắng tại các tiểu bang khắp miền Nam trong thập niên 1870.[85]

Tái thiết kết thúc sau cuộc bầu cử năm 1876 với hiệu quả bị tranh cãi giữa ứng viên Cộng hòa Rutherford B. Hayes và ứng viên Dân chủ Samuel J. Tilden. Sau khi thỏa hiệp, Hayes thắng cử tổng thống. nhà nước liên bang rút quân khỏi miền Nam và đảng Dân chủ tại miền Nam tái tham gia vào vũ đài chính trị vương quốc. [ 86 ] Sau năm 1890, những tiểu bang miền Nam trọn vẹn tước bỏ quyền đầu phiếu của cử tri da đen. Người da đen bị tách ly tại nơi công cộng và vẫn là công dân hạng hai trong một mạng lưới hệ thống được gọi là Jim Crow cho đến khi trào lưu dân quyền đạt được những thắng lợi vào năm 1964 – 65. [ 87 ] [ 88 ]
Hoàn tất đường tàu xuyên lục địa (1869), hình chụp của Andrew J. Russell Nửa cuối thế kỷ 19 được lưu lại bởi sự phát triển và định cư miền Tây của Hoa Kỳ. Đầu tiên là những cỗ xe ngựa kéo và rồi sau đó được trợ lực với việc triển khai xong tuyến đường sắt xuyên lục địa và cuộc chiến tranh tiếp tục với người địa phương Mỹ khi người định cư lấn chiếm đất đai truyền thống lịch sử của người địa phương. Dần dần Hoa Kỳ mua đất của họ và xóa bỏ công bố chủ quyền lãnh thổ của họ, cưỡng bách phần lớn bộ lạc vào những khu dành riêng có số lượng giới hạn. Theo Cục tìm hiểu dân số Hoa Kỳ (1894)

Các cuộc cuộc chiến tranh giữa người địa phương và chính phủ nước nhà Hoa Kỳ có tổng số hơn 40 lần. Chúng gây thiệt hại nhân mạng của khoảng chừng 19 ngàn người kể cả phụ nữ và trẻ nhỏ người da trắng và khoảng chừng 30 ngàn người địa phương. [ 89 ]

“Thời đại mạ hóa” là thuật ngữ được Mark Twain sử dụng để mô tả một thời kỳ cuối thế kỷ 19 khi sự giàu có và thịnh vượng của người Mỹ gia tăng đáng kể. Sự cãi cách của thời đại này gồm có Đạo luật Công chức (Civil Service Act) bắt buộc những người làm đơn xin việc làm với chính quyền phải cạnh tranh về năng lực với nhau. Các luật quan trọng khác gồm có Đạo luật Thương mại Liên tiểu bang nhằm kết thúc sự phân biệt đối xử của các công ty đường sắt đối với các công ty vận tải nhỏ, và Đạo luật Chống độc quyền Sherman cấm đoán độc quyền trong thương nghiệp. Mark Twain tin rằng thời đại này bị lũng đoạn bởi các thành phần như những người đầu cơ đất đai, nền chính trị xấu xa, và hoạt động thương nghiệp vô đạo đức.[90]

Đến năm 1890, sản lượng công nghiệp Mỹ và thu nhập tính theo đầu người vượt xa toàn bộ những vương quốc khác trên quốc tế. Để đối phó với nợ nần chồng chất và giảm giá tiền nông nghiệp, những nông gia trồng bông vải và lúa mì gia nhập đảng Nhân dân. [91] Làn sóng di dân bất ngờ đột ngột từ châu Âu đến đã giúp cả việc cung ứng lao động cho ngành công nghiệp Mỹ và tạo ra những hội đồng đa chủng tộc tại những khu vực trước đây chưa phát triển. Từ năm 1880 đến 1914, những năm di dân đỉnh điểm, trên 22 triệu người đã di cư đến Hoa Kỳ. [92 ] Sự yên cầu của công nhân muốn trấn áp nơi thao tác của họ đã dẫn đến thực trạng thường hay bạo động tại những thành phố và trại khai thác mỏ. Các nhà chỉ huy công nghiệp gồm có John D. Rockefeller về dầu hỏa và Andrew Carnegie về thép. Cả hai trở thành những nhà chỉ huy từ thiện, trao tặng gia tài tiền tài của họ để kiến thiết xây dựng mạng lưới hệ thống tân tiến gồm những bệnh viện, ĐH, thư viện và quỹ hội .
[93]Phố Mulberry với Tiểu Ý của Manhattan nằm ở đoạn giữa.

Khu Lower East Side khoảng chừng năm 1900. Hầu như 97 % dân cư của 10 thành phố lớn nhất nước Mỹ vào năm 1900 là người da trắng không nói tiếng Tây Ban Nha .

Một cuộc khủng hoảng kinh tế toàn quốc trầm trọng bùng phát vào năm 1893. Cuộc khủng hoảng này được gọi là “Panic of 1893″” làm ảnh hưởng đến các nông gia, công nhân, và giới thương mại với giá cả, tiền lương và lợi nhuận bị rớt.[94] Nhiều công ty đường sắt bị phá sản. Phản ứng chính trị đối với cuộc khủng hoảng này rơi vào đảng Dân chủ và vị tổng thống thuộc đảng Dân chủ, Grover Cleveland, gánh vác phần lớn lời chỉ trích về trách nhiệm. Bất ổn lao động gồm có vô số các cuộc đình công. Nổi bật nhất là vụ đình công Pullman gây ra bạo động năm 1894, bị binh sĩ liên bang dập tắt theo lệnh của tổng thống Cleveland. Đảng Nhân dân được thêm sức mạnh trong số giới nông gia bông vải và lúa mì cũng như những công nhân mỏ than nhưng sau đó bị phong trào “free silver” (bạc tự do) đại chúng hơn qua mặt. Phong trào “free silver” đòi hỏi dùng bạc để tăng nguồn cung cấp tiền tệ, dẫn đến tình trạng lạm phát mà theo những người phát động trong trào tin rằng sẽ kết thúc khủng hoảng.[95]

Cộng đồng kinh tế tài chính, đường tàu và thương nghiệp phản bác mạnh khi cho rằng chỉ bản vị vàng mới cứu được nền kinh tế tài chính. Trong cuộc bầu cử căng thẳng mệt mỏi nhất trong lịch sử dân tộc vương quốc, đảng viên Cộng hòa bảo thủ William McKinley vượt mặt người chủ trương ” bạc tự do ” William Jennings Bryan. Bryan thắng tại miền Nam và miền Tây nhưng McKinley giành thắng lợi lớn trong những tầng lớp trung lưu, công nhân, thành phố và nông gia lớn tại vùng Trung-Tây. [ 96 ]Thịnh vượng trở lại dưới thời tổng thống McKinley. Bản vị vàng được đồng ý chấp thuận và quan thuế được nâng lên. Đến năm 1900, Hoa Kỳ có nền kinh tế tài chính mạnh nhất trên địa cầu. Ngoài hai lần khủng hoảng kinh tế ngắn ngủi ( vào năm 1907 và 1920 ) nền kinh tế tài chính tổng thể và toàn diện vẫn thịnh vượng và phát triển cho đến năm 1929. Đảng Cộng hòa qua những chủ trương của McKinley ghi được công trạng. [ 97 ]

Thế kỷ 20[sửa|sửa mã nguồn]

Thời đại tân tiến[sửa|sửa mã nguồn]

Sự bất mãn của giới trung lưu so với tham nhũng và bất hiệu suất cao trong nền chính trị cùng với sự thất bại trong việc đối phó với những vấn đến công nghiệp và đô thị quan trọng ngày càng ngày càng tăng đã dẫn đến sự hình thành trào lưu tân tiến năng động, mở màn vào thập niên 1890. Tại mọi thành phố, tiểu bang, và cũng như ở cấp bậc vương quốc, giáo dục, y tế và công nghiệp, những người tân tiến lôi kéo hiện đại hóa và cải cách những cơ quan ban ngành yếu kém, vô hiệu tham nhũng trong nền chính trị, và trình làng tính năng hữu hiệu như một điều kiện kèm theo ưu tiên cho sự biến hóa. Những chính trị gia số 1 của cả hai đảng, điển hình nổi bật nhất là Theodore Roosevelt, Charles Evans Hughes, và Robert LaFollette bên phía đảng Cộng hòa, và William Jennings Bryan bên phía đảng Dân chủ đồng ý con đường cải cách tân tiến. Đặc biệt phụ nữ trở nên tích cực yên cầu quyền đầu phiếu, đòi cấm rượu, và đòi giáo dục tốt hơn. Người chỉ huy nổi tiếng nhất của phụ nữ là Jane Addams của thành phố Chicago. Những người tân tiến vận dụng những luật lệ chống độc quyền và đặt ra những pháp luật luật lệ cho những ngành như công cộng đóng gói thịt, thuốc men, và đường tàu. Bốn tu chính án hiến pháp mới – Tu chính án 16 đến Tu chính án 19 – là hiệu quả của những hoạt động giải trí của trào lưu văn minh đưa đến sự sinh ra của thuế thu nhập liên bang, bầu cử trực tiếp thượng nghị sĩ, cấm chất rượu cồn, và được cho phép phụ nữ quyền đầu phiếu. [ 98 ] The Progressive Movement lasted through the 1920 s ; the most active period was 1900 – 1918. [ 99 ]

Chủ nghĩa đế quốc[sửa|sửa mã nguồn]

Hoa Kỳ trở thành một cường quốc quân sự chiến lược và kinh tế tài chính quốc tế sau năm 1890. Tình tiết chính yếu là Chiến tranh Tây Ban Nha-Mỹ khởi đầu khi Tây Ban Nha khước từ yên cầu của Mỹ về việc sửa đổi những chủ trương đàn áp của họ tại Cuba. [ 100 ] ” Chiến tranh nhỏ hùng tráng ” như một giới chức gọi nó gồm có một loạt những thắng lợi nhanh của Mỹ trên đất liền và ngoài biển. Tại hội nghị tự do Hiệp ước Paris, Hoa Kỳ lấy được Philippines, Puerto Rico, và Guam. [ 101 ]Cuba trở thành một vương quốc độc lập dưới sự giám hộ ngặt nghèo của Mỹ. Mặc dù cuộc chiến tranh được ủng hộ thông dụng nhưng những pháp luật của hiệp ước độc lập gây ra tranh cãi. William Jennings Bryan chỉ huy đảng Dân chủ chống đối Hoa Kỳ trấn áp Philippines. Ông lên án việc trấn áp Philippines là hành vi của chủ nghĩa đế quốc, không tương thích với nền dân chủ Mỹ. [ 101 ] Tổng thống William McKinley bênh vực hành vi của Mỹ. Ông gặp thuận tiện cao khi nước Mỹ trở lại thời kỳ thịnh vượng và cảm xúc đắc thắng trong cuộc chiến tranh. McKinley thuận tiện vượt mặt Bryan trong cuộc tái cạnh tranh đối đầu trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1900. [ 102 ]Sau khi vượt mặt một cuộc nổi dậy của người theo chủ nghĩa dân tộc bản địa tại Philippines, Hoa Kỳ bắt tay vào một chương trình hiện đại hóa trên diện rộng nền kinh tế tài chính Philippines và tăng cấp đáng kể những cơ sở y tế công cộng. [ 103 ] Tuy nhiên vào năm 1908, người Mỹ không còn hứng thú vào một nước Mỹ đế quốc nữa và chuyển chăm sóc quốc tế của họ vào vùng Caribe, đặc biệt quan trọng là thiết kế xây dựng kênh đào Panama. Năm 1912 khi Arizona trở thành tiểu bang sau cuối tại chính địa Mỹ thì Biên cương Mỹ chấm hết. Kênh đào Open năm 1914 và làm tăng hoạt động giải trí mậu dịch với Nhật Bản và phần còn lại của Viễn Đông. Một ý tưởng sáng tạo canh tân nòng cốt là chủ trương Open mà qua đó những cường quốc đế quốc được phép trao đổi mậu dịch công minh tại Trung Quốc nhưng không một nước nào được phép chiếm giữ Trung Quốc. [ 104 ]

Chiến tranh quốc tế thứ nhất[sửa|sửa mã nguồn]

Nghĩa trang Mỹ tại Romagne-sous-MontfauconKhi

Chiến tranh quốc tế thứ nhất diễn ra tại châu Âu từ năm 1914, Tổng thống Woodrow Wilson nắm giữ trọn vẹn chủ trương đối ngoại. Ông công bố trung lập nhưng cảnh cáo Đức rằng nếu liên tục cuộc chiến tranh bằng tàu ngầm không số lượng giới hạn chống tàu thuyền Mỹ phân phối đồ tiếp liệu cho những vương quốc liên minh thì đồng nghĩa tương quan với cuộc chiến tranh. Đức quyết định hành động đương đầu rủi ro đáng tiếc và tìm cách thắng lợi bằng cách cắt nguồn tiếp liệu đến Anh Quốc. Hoa Kỳ tuyên chiến vào tháng 4 năm 1917. [ 105 ] Tiền, thực phẩm và đạn dược Mỹ đến nhanh gọn nhưng binh sĩ phải được tuyển mộ và đào tạo và giảng dạy. Đến mùa hè 1918, binh sĩ Mỹ dưới quyền của tướng John J. Pershing đến với vận tốc 10 ngàn mỗi ngày trong khi Đức không hề sửa chữa thay thế số binh sĩ thiệt mạng. [ 106 ]Kết quả là phe liên minh thắng lợi vào tháng 11 năm 1918. Tổng thống Wilson yên cầu Đức truất phế nhà vua Đức và chấp thuận đồng ý những lao lý của ông, được biết là ” mười bốn điểm “. Wilson chi phối Hội nghị Hòa bình Paris năm 1919 nhưng Đức bị phe liên minh đối xử nặng tay trong Hiệp ước Versailles ( 1919 ) khi Wilson đặt hết kỳ vọng của mình vào Hội Quốc Liên vừa xây dựng. Wilson không chịu thỏa hiệp với những thượng nghị sĩ Cộng hòa về yếu tố quyền lực tối cao tuyên chiến của Quốc hội Hoa Kỳ. Kết quả là Thượng viện Hoa Kỳ bác bỏ hiệp ước và Hội Quốc Liên. [ 107 ]

Quyền bầu phiếu của phụ nữ[sửa|sửa mã nguồn]

Phong trào quyền đầu phiếu của phụ nữ bắt đầu bằng Hội nghị Seneca Falls năm 1848 do Elizabeth Cady Stanton và Lucretia Mott tổ chức. Trong hội nghị này, văn kiện tuyên ngôn cảm xúc (Declaration of Sentiments) ra đời và lên tiếng đòi hỏi quyền bình đẳng dành cho phụ nữ. Nhiều nhà hoạt động trở nên tích cự quan tâm về chính trị trong suốt phong trào bãi nô. Chiến dịch vận động quyền đầu phiếu cho phụ nữ trong thời “làn sóng nữ quyền đầu tiên” do Mott, Stanton, và Susan B. Anthony lãnh đạo trong số nhiều người khác nữa. Phong trào tái tổ chức sau nội chiến, có thêm nhiều nhà vận động kinh nghiệm. Nhiều người trong số này làm việc tích cực để vận động cấm chất rượu cồn. Vào cuối thế kỷ 19, chỉ có vài tiểu bang miền Tây cho phép phụ nữ quyền đầu phiếu toàn phần,[108] mặc dù phụ nữ đạt được nhiều chiến thắng về mặt pháp lý đáng kể trong các lãnh vực như bất động sản và quyền nuôi dưỡng trẻ em.[109]

Khoảng năm 1912, trào lưu nữ quyền, trước đó phát triển thiếu sinh lực, mở màn tái thức tỉnh, nhấn mạnh vấn đề yên cầu của họ về quyền bình đẳng và cho rằng nạn quan liêu chính trị Mỹ cần phải được phụ nữ thanh tẩy chính bới đàn ông không hề làm được việc đó. [110] Các cuộc phản đối mở màn ngày càng tăng một cách phổ cập khi nhà hoạt động quyền đầu phiếu cho phụ nữ là Alice Paul dẫn dắt những cuộc tuần hành qua thủ đô hà nội và những thành phố lớn. Paul tách khỏi Hội Quyền đầu phiếu Phụ nữ Quốc gia Mỹ (NAWSA) vì hội này muốn một đường lối ôn hòa hơn, ủng hộ đảng Dân chủ và tổng thống Woodrow Wilson do Carrie Chapman Catt chỉ huy. Paul xây dựng Hội Phụ nữ Quốc gia có thiên hướng quân phiệt hơn. Những nhà tranh đấu cho quyền đầu phiếu của phụ nữ bị bắt trong những cuộc dựng biểu ngữ ” Những người đứng gác bí mật ” tại Tòa Bạch Ốc. Đây là lần tiên phong giải pháp như thế này được sử dụng và những người bị bắt trở thành những tù nhân chính trị. [111] Lý lẽ của những người chống đối quyền đầu phiếu của phụ nữ rằng chỉ có đàn ông mới hoàn toàn có thể chiến đấu trong một cuộc cuộc chiến tranh và do đó chỉ có đàn ông mới có quyền bầu cử bị hàng chục ngàn phụ nữ Mỹ bác bỏ tại hậu phương trong thời Chiến tranh quốc tế thứ nhất. Khắp quốc tế, những vương quốc dễ dãi đã được cho phép phụ nữ bầu cử. Hơn nữa, phần nhiều những tiểu bang miền Tây Hoa Kỳ đã được cho phép phụ nữ quyền bầu cử tại những cuộc bầu cử vương quốc và tiểu bang. Các dân biểu từ những tiểu bang này trong đó có người phụ nữ tiên phong là Jeannette Rankin của Montana đã chứng tỏ rằng quyền đầu phiếu của phụ nữ là một sự thành công xuất sắc. Sự chống đối đa phần là từ miền Nam Hoa Kỳ nơi những nhà chỉ huy da trắng quan ngại về mối rình rập đe dọa từ những cử tri phụ nữ da đen. Quốc hội trải qua Tu chính án 19 năm 1919, and women could vote in 1920. [112] NAWSA trở thành Liên đoàn Cử tri Phụ nữ, và Hội Phụ nữ Quốc gia khởi đầu hoạt động hiên chạy dọc cho quyền bình đẳng và cho Tu chính án về quyền bình đẳng. Tu chính án này được trải qua tại Quốc hội khi có làn sóng thứ hai của trào lưu phụ nữ vào năm 1972. Tuy nhiên nó hết thời hạn chờ đón khi chưa được tổng thể những tiểu bang trải qua. Các chính trị gia cung ứng yên cầu của đại cử tri đoàn mới bằng cách tập trung chuyên sâu vào những yếu tố về mà nữ đặc biệt quan trọng chăm sóc, nhất là việc cấm chất rượu cồn, y tế trẻ nhỏ, và độc lập quốc tế. [113] [114] Hoạt động đầu phiếu của phụ nữ dâng lên thành cao trào đã xảy ra vào năm 1928 khi những cỗ máy chính trị tại những thành phố lớn nhận thấy rằng họ cần sự ủng hộ của phụ nữ để bầu Al Smith, một người Công giáo từ Thành phố Thành Phố New York. Trong khi đó giới Kháng Cách qui tựu phụ nữ để ủng hộ việc cấm rượu cồn và bầu cho đảng viên Cộng hòa Herbert Hoover. [ 115 ]

Những năm 20 ồn ào và đại khủng hoảng cục bộ[sửa|sửa mã nguồn]

Các đặc vụ Cấm rượu đang thiêu hủy những thùng rượu tại Chicago

Vào thập niên 1920, Hoa Kỳ phát triển tầm vóc một cách đều đặn trong tư cách của một cường quốc quân sự chiến lược và kinh tế tài chính của quốc tế. Thượng viện Hoa Kỳ trải qua Hiệp ước Versailles mà phe liên minh đã áp đặt so với phe bại trận là Liên minh Trung tâm. Thay vào đó, Hoa Kỳ chọn theo đuổi chủ trương đơn phương. [ 116 ] Dư chấn của cuộc Cách mạng Tháng Mười mang đến nổi lo ngại thật sự về chủ nghĩa cộng sản tại Hoa Kỳ, kéo theo hiện tượng kỳ lạ ” mối rình rập đe dọa đỏ ” và việc trục xuất người ngoại bang nào bị tình nghi là có ý đồ lật đổ .Mặc dù những cơ sở y tế công cộng phát triển nhanh gọn trong thời đại tân tiến, những bệnh viện và trường y khoa được hiện đại hóa, [ 117 ] nhưng nước Mỹ mất đi khoảng chừng 675.000 sinh mạng vào năm 1918 vì dịch cúm Tây Ban Nha. [ 118 ]Năm 1920, việc sản xuất, mua và bán, xuất nhập khẩu chất rượu cồn bị nghiêm cấm bởi Tu chính án 18 và lệnh cấm rượu. Kết quả là tại những thành phố rượu lậu trở thành ngành thương mại lớn mà phần nhiều do những tay buôn lậu trấn áp. Làn sóng thứ hai của KKK phát triển nhanh gọn trong khoảng chừng thời hạn 1922 – 25, rồi sau đó sụp đổ. Luật di dân được trải qua nhằm mục đích áp đặt hạn chế số người mới đến. Thập niên 1920 được gọi là ” những năm 20 ồn ào ” vì có sự thịnh vượng kinh tế tài chính vĩ đại trong thời kỳ này. Nhạc Jazz trở nên thông dụng trong số thế hệ trẻ hơn, và do đó thập niên cũng được gọi là ” thời đại nhạc Jazz ” .
Người mẹ di cư của nhiếp ảnh gia báo chí của thợ chụp ảnh báo chí truyền thông Dorothea Lange

Diễn đạt những người hái đậu cơ cực tại California, trọng tâm là Florence Owens Thompson, một người mẹ của bãy đứa con, 32 tuổi tại Nipomo, California vào tháng 3 năm 1936 .Đại khủng hoảng cục bộ ( 1929 – 39 ) và chương trình New Deal ( 1933 – 36 ) là những khoảnh khắc có tính quyết định hành động trong lịch sử dân tộc xã hội, kinh tế tài chính và chính trị Mỹ mà tái định hình nên nước Mỹ. [ 119 ]Trong thập niên 1920, nước Mỹ hưởng sự thịnh vượng ở khắp nơi, dẫu có yếu kém về nông nghiệp. Bong bóng kinh tế tài chính bị thổi phòng bởi kinh doanh thị trường chứng khoán lạm phát kinh tế mà sau đó dẫn đến sự sụp đổ kinh doanh thị trường chứng khoán vào ngày 29 tháng 10 năm 1929. [ 120 ] Sự kiện này cùng với nhiều tác nhân kinh tế tài chính khác đã châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng kinh tế toàn thế giới, được biết là đại khủng hoảng cục bộ. Trong thời kỳ này, Hoa Kỳ trải qua thời kỳ giảm phát khi Chi tiêu rớt, thất nghiệp lên cao từ 3 % năm 1929 đến 25 % năm 1933, Ngân sách chi tiêu nông phẩm rớt 50%, sản lượng sản xuất rớt một phần ba .

Năm 1932, ứng cử viên tổng thống thuộc đảng Dân chủ Franklin D. Roosevelt hứa hẹn “một đối sách mới (hay tiếng Anh là “New Deal”) cho nhân dân Mỹ”. Đây là nhãn mác lâu dài để chỉ chung các chính sách đối nội của ông. Tình hình kinh tế tuyệt vọng cùng với các chiến thắng đáng kể của đảng Dân chủ trong các cuộc bầu cử năm 1932 đã cho phép Roosevelt có sức ảnh hưởng dị thường đối với Quốc hội Hoa Kỳ trong một trăm ngày đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống. Ông dùng ảnh hưởng của mình để thông qua nhanh chóng một loạt các đối sách để lập ra các chương trình phúc lợi và áp đặt các quy định vào hệ thống ngân hàng, thị trường chứng khoán, công nghiệp và nông nghiệp cùng với nhiều nỗ lực khác của chính phủ để kết thúc đại khủng hoảng và cải cách nền kinh tế Mỹ. New Deal áp đặt nhiều luật lệ vào nền kinh tế, đặc biệt là ngành tài chính. Nó trợ giúp những người thất nghiệp qua vô số chương trình như Cơ quan Quản trị Tiến triển Công chánh (WPA) và Đoàn Bảo tồn Dân sự (Civilian Conservation Corps). Các dự án chi tiêu trên diện rộng, được trù tính nhằm cung cấp việc làm lương cao và xây dựng cơ sở hạ tầng, thì nằm dưới tầm phạm vi hoạt động của Cơ quan Quản trị Tiến triển Công chánh. Roosevelt ngả sang cánh tả vào năm 1935–36, hình thành các công đoàn bằng Đạo luật Wagner. Các công đoàn trở thành một nhân tố mạnh của liên minh New Deal mới hình thành. Liên minh này đã giúp tổng thống Roosevelt tái đắc cử vào năm 1936, 1940, và 1944 bằng cách vận động toàn thể thành viên của các công đoàn, giới công nhân lao động, những người nhận trợ cấp, các cỗ máy chính trị thành phố, các nhóm chủng tộc và tôn giáo (đặc biệt là người Công giáo và Do Thái), người da trắng miền Nam cùng với người da đen miền Bắc (nơi người da đen có quyền đầu phiếu). Một số chương trình bị loại bỏ trong thập niên 1940 khi nhóm bảo thủ giành được quyền lực tại Quốc hội bằng Liên minh Bảo thủ. Quan trọng đặc biệt là chương trình An sinh Xã hội, bắt đầu vào năm 1935.[121]

Chiến tranh quốc tế thứ hai[sửa|sửa mã nguồn]

Trong những năm đại khủng hoảng cục bộ, Hoa Kỳ vẫn tập trung chuyên sâu vào những mối chăm sóc quốc nội trong khi đó dân chủ xuống thấp tại khắp nơi trên quốc tế. Nhiều vương quốc rơi vào tay của những kẻ độc tài. Đế quốc Nhật Bản khẳng định chắc chắn quyền thống trị tại Đông Á và Thái Bình Dương. Đức Quốc xã và Phát xít Ý quân phiệt hóa và rình rập đe dọa xâm lấn trong khi đó Anh Quốc và Pháp cố nhân nhượng để tránh một cuộc cuộc chiến tranh tại châu Âu. Luật Hoa Kỳ trong những luật đạo trung lập tìm cách tránh những cuộc xung đột ở ngoại bang. Tuy nhiên, chủ trương này xích míc với thái độ bài-Quốc xã sau khi Đức lấn chiếm Ba Lan vào tháng 9 năm 1939 khởi sự Chiến tranh quốc tế thứ hai. Roosevelt khuynh hướng Hoa Kỳ như thể ” Kho vũ khí Dân chủ “, cam kết tương hỗ đạn dược và kinh tế tài chính một cách tổng lực cho phe liên minh nhưng không phân phối bất kỳ binh sĩ nào. [ 122 ] Nhật Bản tìm cách vô hiệu lực lượng Mỹ tại Thái Bình Dương bằng cách tiến công Trân Châu Cảng vào ngày 7 tháng 12 năm 1941. Sự kiện này đẩy Hoa Kỳ tham chiến và tìm cách trả đũa. [ 123 ]

Những đóng góp chính của Hoa Kỳ cho nỗ lực chiến tranh của phe phe đồng minh gồm có tiền bạc, sản lượng công nghiệp, thực phẩm, dầu hỏa, phát minh kỹ thuật, và (đặc biệt từ năm 1944-1945) binh sĩ. Phần lớn sự tập trung của Washington là tăng tối đa sản lượng kinh tế quốc gia. Kết quả tổng thể là sự gia tăng ngoạn mục trong tổng sản lượng quốc gia, số lượng xuất khẩu khổng lồ hàng tiếp tế đến phe đồng minh và đến các lực lượng Mỹ ở ngoại quốc, kết thúc tình trạng thất nghiệp, và sự gia tăng tiêu thụ trong nước mặc dù 40% tổng sản lượng quốc gia đã được sử dụng cho nỗ lực chiến tranh. Điều này đạt được nhờ vào hàng chục triệu công nhân chuyển dịch từ các nghề nghiệp có năng suất thấp đến các việc làm hiệu quả cao, nhờ các cải tiến trong sản xuất dưới hệ thống quản lý và kỹ thuật tốt hơn, nhờ sự tham gia vào trong lực lượng lao động của các học sinh, người hồi hưu, phụ nữ nội trợ, và người thất nghiệp, và nhờ sự gia tăng số lượng giờ làm việc. Tất cả dốc sức. Các hoạt động vui chơi giải trí giảm mạnh. Mọi người không ngại làm thêm việc thêm giờ vì lòng yêu nước, vì tiền lương, và lòng tự tin rằng đây chỉ “là một khoản thời gian” và rồi cuộc sống sẽ trở về bình thường ngay sau khi chiến thắng cuộc chiến. Đa số hàng hóa lâu bền (durable goods) trở nên khan hiếm. Thịt, quần áo, và xăng bị hạn chế gắt gao. Tại các khu công nghiệp, nhà ở không đủ cung cấp vì số lượng người gia tăng gấp đôi và sống trong các khu chật hẹp. Giá và tiền lương bị kiểm soát. Người Mỹ tiết kiệm phần lớn tiền thu nhập của họ nên kinh tế tiếp tục phát triển sau chiến tranh thay vì quay về khủng hoảng.[124][125]

Xác quân đội Mỹ nằm trải dài trên bờ biển tại Tarawa, tháng 11 năm 1943.

Phe liên minh gồm Hoa Kỳ, Anh, và Liên Xô cũng như Trung Quốc, Canada và những vương quốc khác đánh nhau với Phe Trục gồm Đức, Ý và Nhật Bản. Đồng minh xem Đức là mối rình rập đe dọa chính nên tập trung chuyên sâu ưu tiên cao nhất cho mặt trận tại châu Âu. Hoa Kỳ đảm nhiệm gần như hàng loạt đại chiến chống Nhật Bản và ngăn ngừa sự bành trướng của Nhật Bản tại Thái Bình Dương năm 1942. Sau khi thua trận tại Trân Châu Cảng và tại Philippines cho Nhật Bản và bị hấp dẫn vào trận biển Coral ( tháng 5 năm 1942 ), Hải quân Hoa Kỳ gây thiệt hại mang tính quyết định hành động cho Nhật Bản tại Midway ( tháng 6 năm 1942 ). Lực lượng bộ binh của Mỹ trợ giúp cho Chiến dịch Bắc Phi. Chiến dịch này ở đầu cuối kết thúc cùng với sự sụp đổ của chính phủ nước nhà phát xít Ý năm 1943 khi Ý quy đổi về phe liên minh. Một mặt trận điển hình nổi bật hơn tại châu Âu được mở ra vào Ngày-D ngày 6 tháng 6 năm 1944. Tại mặt trận này những lực lượng Mỹ và liên minh từ Anh Quốc xâm nhập vào nước Pháp đang bị Đức chiếm đóng .
Ảnh chụp ” Vào hàm thần chết “

Cuộc đổ xô Normandy là tiến trình mở màn cuộc tiến công của liên minh về phía nước Đức từ hướng tây .Trên mặt trận hậu phương, cuộc tổng động viên toàn lực nền kinh tế tài chính của Hoa Kỳ được Ban Sản xuất Thời chiến của tổng thống Roosevelt điều hành quản lý. Sự bùng nổ sản xuất thời chiến dẫn đến sự phục sinh trọn vẹn khỏi nạn thất nghiệp, xóa bỏ hẳn vết tích của đại khủng hoảng cục bộ. Thực tế, sự thiếu vắng lao động đã khuyến khích ngành công nghiệp tìm kiếm nguồn công nhân mới và vì vậy mang đến những vai trò mới cho phụ nữ và người da đen. [ 126 ]Tuy nhiên, sự nổi đóa cũng gây ra thái độ chống Nhật Bản mà theo đó tổng thể người gốc Nhật Bản bị ép buộc rời bỏ chỗ ở của họ khỏi vùng cuộc chiến tranh tại Tây Duyên hải Hoa Kỳ. [ 127 ] Nhiên cứu cứu và phát triển cũng lên cao, điển hình nổi bật nhất là dự án Bất Động Sản Manhattan, một nỗ lực bí hiểm nhằm mục đích sử dụng phản ứng phân hạch hạt nhân để sản xuất ra bom nguyên tử có sức tàn phá cao. [ 128 ]Đồng minh đẩy lui Đức ra khỏi nước Pháp nhưng đương đầu với một cuộc phản công giật mình tại trận Bulge vào tháng 12. Nỗ lực ở đầu cuối của Đức thất bại khi những lực lượng bộ binh của liên minh tại mặt trận phía đông và mặt trận phía tây cùng tiến về Berlin. Đức Quốc xã vội vã tìm cách giết chết số người Do Thái còn lại. Mặt trận phía tây ngừng lại bất thần, để Berlin lọt vào tay Liên Xô khi chính sách Quốc xã chính thức cáo chung vào tháng 5 năm 1945, kết thúc cuộc chiến tranh tại châu Âu. [ 129 ] Trên Thái Bình Dương, Hoa Kỳ triển khai chiến thuật nhảy hòn đảo ( chiếm dần từng hòn đảo ) về hướng Tokyo, thiết lập những đường sân bay cho những cuộc không kích bằng phi cơ chống lại chính địa Nhật Bản từ Quần đảo Mariana và giành được nhiều thắng lợi vất vã tại Iwo Jima và Okinawa năm 1945. [ 130 ] Sau trận đánh đẫm máu tại Okinawa, Hoa Kỳ chuẩn bị sẵn sàng xâm nhập những đảo quốc nội của Nhật Bản trong khi đó phi cơ B-29 thả hai quả bom nguyên tử xuống hai thành phố Nhật Bản, buộc đế quốc Nhật Bản đầu hàng vô điều kiện kèm theo và kết thúcChiến tranh quốc tế thứ hai. [ 131 ] Hoa Kỳ chiếm đóng Nhật Bản ( và một phần nước Đức ), phái Douglas MacArthur đến tái thiết mạng lưới hệ thống chính trị và nền kinh tế tài chính Nhật Bản theo đường hướng của Mỹ. [ 132 ]Mặc dù Hoa Kỳ mất 400.000 binh sĩ, [ 133 ] nhưng chính địa Hoa Kỳ thịnh vượng vì không bị cuộc chiến tranh tàn phá như đã xảy ra tại châu Âu và châu Á .Sự tham gia của Hoa Kỳ vào những yếu tố ngoại giao hậu cuộc chiến tranh lưu lại sự kết thúc chủ nghĩa khác biệt Mỹ. Mối rình rập đe dọa kinh khủng của vũ khí hạt nhân làm tăng thêm cả sự sáng sủa và sợ hãi. Vũ khí hạt nhân đã không còn được dùng tới kể từ năm 1945 khi cả hai phe của Chiến tranh Lạnh biết dừng lại để tránh khỏi bờ vực cuộc chiến tranh. Một thời kỳ ” tự do lâu bền hơn ” là đặc thù của những năm tháng Chiến tranh lạnh từ năm 1947 – 1991. Tuy nhiên có những cuộc cuộc chiến tranh vùng tại Triều Tiên và Nước Ta. [ 134 ]

Chiến tranh lạnh, phản văn hóa truyền thống, và dân quyền[sửa|sửa mã nguồn]

Diễn văn dân quyền của Tổng thống Kennedy, ngày 11 tháng 6 năm 1963.

Sau Chiến tranh quốc tế thứ hai, Hoa Kỳ trở thành một trong hai cường quốc tiêu biểu vượt trội với vương quốc kia là Liên Xô. Lưỡng đảng trong Thượng viện Hoa Kỳ bỏ phiếu đồng ý chấp thuận được cho phép Hoa Kỳ tham gia vào Liên Hiệp Quốc. Đây là sự kiện ghi lại sự quay sống lưng từ bỏ chủ nghĩa biệt lập truyền thống lịch sử của Hoa Kỳ và hướng tới việc tham gia vào những yếu tố quốc tế ngày càng nhiều .Mục đích chính yếu của Mỹ từ năm 1945 – 48 là tương hỗ châu Âu thoát khỏi thực trạng tàn phá của Chiến tranh quốc tế thứ hai và ngăn ngừa sự bành trướng của chủ nghĩa cộng sản mà Liên Xô là đại diện thay mặt. Học thuyết Truman năm 1947 tạo điều kiện kèm theo viện trợ kinh tế tài chính và quân sự chiến lược cho Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ để phản ứng đối phó mối rình rập đe dọa bành trướng của cộng sản tại vùng Balkan. Năm 1948, Hoa Kỳ sửa chữa thay thế những chương trình viện trợ kinh tế tài chính từng phần bằng kế hoạch Marshall tổng lực, bơm tiền vào nền kinh tế tài chính Tây Âu, và tháo vỡ những hàng rào mậu dịch trong khi đó hiện đại hóa những phương pháp quản lý trong thương nghiệp và chính quyền sở tại. [ 135 ]Chi tiêu của kế hoạch là 13 tỷ đô la trong lúc tổng sản lượng trong nước của Hoa Kỳ khi đó là 258 tỷ đô la vào năm 1948. Ngoài ra còn có 12 tỷ đô la viện trợ của Mỹ dành cho châu Âu giữa thời hạn kết thúc cuộc chiến tranh và mở màn kế hoạch Marshall. Nhà chỉ huy Liên Xô là Joseph Stalin ngăn ngừa những vương quốc vệ tinh của mình tham gia vào kế hoạch này. Từ điểm đó, với những nền kinh tế tài chính tập quyền vô hiệu quả, Đông Âu rơi lại ngày càng xa Tây Âu về phương diện thịnh vượng và phát triển kinh tế tài chính. Năm 1949, Hoa Kỳ từ bỏ chủ trương truyền kiếp không liên minh quân sự trong thời bình khi đứng ra xây dựng liên minh Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương ( gọi tắt là NATO ). Để đối phó, Liên Xô xây dựng Khối Warszawa gồm những vương quốc cộng sản. [ 135 ]

Tháng 8 năm 1949, Liên Xô thử nghiệm vũ khí hạt nhân đầu tiên của mình, vì thế leo thang mối nguy cơ chiến tranh. Thực tế, mối đe dọa hủy diệt cả hai phía đã ngăn ngừa hai cường quốc tránh xa đối đầu trực tiếp. Kết quả là xảy ra những cuộc chiến tranh thay thế (proxy war), đặc biệt là Chiến tranh Triều Tiên và Chiến tranh Việt Nam mà theo đó hai cường quốc không trực diện đối đầu nhau.[134] Bên trong quốc nội Hoa Kỳ, Chiến tranh lạnh gây ra những quan ngại về ảnh hưởng của cộng sản. Liên Xô bất ngờ qua mặt Hoa Kỳ về mặt kỹ thuật với Sputnik, một vệ tinh nhân tạo đầu tiên của thế giới vào năm 1957. Sự kiện này khởi sự cuộc chạy đua vào không gian mà sau cùng Hoa Kỳ giành thắng lợi khi phi thuyền Apollo 11 đưa các phi hành gia đặt chân lên Mặt Trăng vào năm 1969. Lo ngại về sự yếu kém của nền giáo dục Hoa Kỳ dẫn đến việc chính phủ liên bang hỗ trợ nền giáo dục Mỹ trên diện rộng về giáo dục và nghiên cứu khoa học.[136]

Trong những thập niên sau Chiến tranh quốc tế thứ hai, Hoa Kỳ trở nên có ảnh hưởng tác động toàn thế giới về những yếu tố kỹ thuật, quân sự chiến lược, chính trị và kinh tế tài chính. Người Mỹ da trắng chiếm gần 90 % dân số vào năm 1950. [ 137 ]Trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1960, chính trị gia đầy hấp dẫn là John F. Kennedy đắc cử tổng thống và trở thành vị tổng thống người Công giáo tiên phong và duy nhất cho đến giờ đây của Hoa Kỳ. Thời gian tại chức của ông được ghi lại bằng những sự kiện điển hình nổi bật như việc tăng cường vai trò của Hoa Kỳ trong cuộc chạy đua vào khoảng trống, leo thang vai trò của Mỹ trong Chiến tranh Nước Ta, khủng hoảng cục bộ tên lửa Cuba, Sự kiện Vịnh Con Lợn, Martin Luther King, Jr. bị gian giữ trong cuộc hoạt động chống tách ly chủng tộc tại Birmingham, và việc chỉ định em trai ông Robert F. Kennedy vào nội các trong chức vụ Bộ trưởng Tư pháp Hoa Kỳ. Kennedy bị ám sát tại Dallas, Texas vào ngày 22 tháng 11 năm 1963, khiến cho vương quốc bị một cú sốc lớn. [ 138 ]

Cao trào của chủ nghĩa tự do[sửa|sửa mã nguồn]

Cao trào của chủ nghĩa tự do xảy ra vào giữa thập niên 1960 bởi sự thành công xuất sắc của tổng thống Lyndon B.Johnson ( 1963 – 1969 ) nhận được sự ủng hộ của Quốc hội để trải qua những chương trình xã hội vĩ đại của ông. [ 139 ] Chúng gồm có dân quyền, kết thúc tách ly chủng tộc, Chương trình bảo hiểm y tế, lan rộng ra phúc lợi, tương hỗ liên bang dành cho giáo dục ở mọi cấp bậc, trợ giúp phát triển những chương trình về nghệ thuật và thẩm mỹ và nhân văn, hoạt động giải trí vì môi trường tự nhiên, và một loạt những chương trình xóa đói giảm nghèo. [ 140 ] [ 141 ] Như những sử gia hiện thời đã lý giải như sau :

Dần dần, giới tri thức theo chủ nghĩa tự do đã phát họa ra một tầm nhìn mới với tiềm năng đạt được sự công minh xã hội và kinh tế tài chính. Chủ nghĩa tự do vào đầu thập niên 1960 không biểu lộ tính chủ nghĩa cấp tiến, có chút ít thiên hướng làm sống lại ” những cuộc thập tự chinh ” thời New Deal để chống thế lực kinh tế tài chính tập trung chuyên sâu, và không có dự tính gây xúc cảm can đảm và mạnh mẽ về giai cấp hay tái phân phối sự thịnh vượng hay tái tổ chức triển khai lại những cơ cấu tổ chức chính quyền sở tại hiện hữu. Về mặt quốc tế, nó chống chủ nghĩa cộng sản một cách can đảm và mạnh mẽ. Nó nhắm tiềm năng bảo vệ quốc tế tự do, khuyến khích phát triển kinh tế tài chính trong nước, và muốn chắc rằng sự phong phú và đa dạng đạt được sẽ được phân phối một cách công minh. Chương trình nghị sự của họ bị ảnh hưởng tác động nhiều bởi thuyết kinh tế tài chính Keynes – tưởng tượng rằng sự tiêu tốn công cộng khổng lồ sẽ làm ngày càng tăng sự phát triển kinh tế tài chính, như vậy tạo ra nguồn vốn công để hỗ trợ vốn những chương trình phúc lợi, nhà tại, y tế và giáo dục lớn hơn. [ 142 ]

Johnson được tưởng thưởng bằng thắng lợi vẻ vang trong cuộc tái đắc cử tổng thống vào năm 1964 trước đối thủ cạnh tranh bảo thủ Barry Goldwater, phá vỡ sự trấn áp Quốc hội của liên minh Bảo thủ lê dài trong nhiều thập niên. Tuy nhiên, đảng Cộng hòa lấy lại thế cờ vào năm 1966 và đưa Richard Nixon đắc cử tổng thống vào năm 1968. Nixon phần lớn liên tục những chương trình New Deal và xã hội vĩ đại mà ông thừa kế. Chủ nghĩa bảo thủ lại thắng thế với sự kiện Ronald Reagan được bầu làm tổng thống vào năm 1980. [ 143 ] Trong khi đó, nhân dân Mỹ đã hoàn thành xong một cuộc di cư vĩ đại từ những nông trại vào trong những thành phố và trải qua một thời kỳ kinh tế tài chính phát triển lê dài .

Phong trào dân quyền[sửa|sửa mã nguồn]

Bắt đầu vào cuối thập niên 1950, chủ nghĩa phân biệt chủng tộc trong chính quyền khắp nơi tại Hoa Kỳ, đặc biệt là tại miền Nam, ngày càng bị thách thức bởi phong trào dân quyền đang lên cao. Các nhà lãnh đạo người Mỹ gốc châu Phi như Rosa Parks và Martin Luther King, Jr. lãnh đạo cuộc tẩy chay xe buýt tại thành phố Montgomery, mở màn cho phong trào. Trong nhiều năm, người Mỹ gốc châu Phi phải đối mặt với bạo động chống lại họ nhưng họ đạt được những bước vĩ đại về công bằng xã hội qua các phán quyết của tối cao pháp viện trong đó có các vụ án như Brown đối đầu Ban Giáo dục và Loving đối đầu Virginia, Đạo luật Dân quyền 1964, Đạo luật Quyền đầu phiếu 1965, và Đạo luật Nhà ở Công bằng 1968 mà qua đó kết thúc luật Jim Crow từng hợp thức hóa tách ly chủng tộc giữa người da trắng và người da đen.[144]

Duncan West chuyện trò với Cesar Chavez.

Duncan đại diên cho công đoàn TeamstersMartin Luther King, Jr., người từng giành giải Nobel Hòa bình vì những góp phần của ông cho sự công minh chủng tộc, bị ám sát vào năm 1968. Sau khi ông mất, những người khác liên tục chỉ huy trào lưu, điển hình nổi bật nhất là quả phụ của ông là Coretta Scott King. Bà cũng hoạt động giải trí chống Chiến tranh Nước Ta như chồng bà và xuất hiện trong trào lưu giải phóng phụ nữ. Trong thời hạn 9 tháng đầu của năm 1967, 128 thành phố Mỹ chịu đựng 164 vụ bạo loạn. [ 145 ] Phong trào ” Black Power ” ( sức mạnh người da đen ) Open vào cuối thập niên 1960 và đầu thập niên 1970. Thập niên này ở đầu cuối mang lại hiệu quả tích cực về hướng hòa đồng chủng tộc, đặc biệt quan trọng là trong những dịch vụ thuộc chính quyền sở tại, thể thao và vui chơi. Người địa phương Mỹ quay sang TANDTC để đòi quyền về đất đai của họ. Họ tổ chức triển khai những cuộc phản đối nhằm mục đích vạch rõ sự thất bại của chính phủ nước nhà liên bang trong việc thi hành những hiệp ước. Một trong số những nhóm người địa phương Mỹ tích cực nhất là Phong trào Người địa phương Mỹ ( AIM ). Trong thập niên 1960, Cesar Chavez mở màn tổ chức triển khai những nhân công nông trại người Mỹ gốc Mexico có mức lương thấp tại California. Ông chỉ huy một cuộc đình công của người hái nho lê dài 5 năm. Sau đó, Chávez xây dựng công đoàn nhân công nông trại thành công xuất sắc tiên phong của vương quốc. Sau này nó trở thành liên đoàn Nhân công Nông trại Mỹ Thống nhất ( UFW ) .

Phong trào phụ nữ[sửa|sửa mã nguồn]

Một ý thức mới về sự bất bình đẳng của phụ nữ Mỹ bắt đầu lướt qua quốc gia với khởi đầu là sự kiện cuốn sách bán chạy nhất của Betty Friedan được xuất bản vào năm 1963. Cuốn sách có tựa đề The Feminine Mystique (huyền bí nữ giới) giải thích vì sao nhiều phụ nữ nội trợ cảm thấy bị cô lập và không toại nguyện, đã công kích nền văn hóa Mỹ vì nó đã tạo ra cái khái niệm rằng phụ nữ chỉ có thể tìm thấy sự toại nguyện qua vai trò làm vợ, làm mẹ và người gánh vác việc nhà, và cho rằng phụ nữ cũng có thể như nam giới làm được mọi thứ công việc. Năm 1966 Friedan và những người khác thành lập Tổ chức Phụ nữ Quốc gia (NOW) để hành động vì phụ nữ như NAACP đã làm cho người Mỹ gốc châu Phi.[109][146]

Các cuộc phản đối khởi đầu. Phong trào Giải phóng Phụ nữ phát triển nhanh về số lượng và sức mạnh, giành được nhiều chú ý quan tâm của giới truyền thông online. Đến năm 1968, trào lưu đã thay thế sửa chữa Phong trào Dân quyền trong vai trò là cuộc cách mạng xã hội chính của Hoa Kỳ. Các cuộc tuần hành, diễu hành, tựu tập phản đối, tẩy chay, và cắm biểu ngữ đã qui tựu hàng ngàn, nhiều lúc hàng triệu người tham gia. Phụ nữ đạt được số lượng đáng khuyến khích trong những ngành nghề y tế, lao lý, và thương nghiệp nhưng chỉ có một chút ít người được bầu vào những chức vụ dân cử. Tuy nhiên, trào lưu bị tách thành những nhóm theo tư tưởng chính trị từ sớm ( Tổ chức Phụ nữ Quốc gia theo tả phái, Liên đoàn Hành động vì Công bằng Phụ nữ theo hữu phái, Đảng Chính trị Phụ nữ Quốc gia trung phái, và những nhóm cấp tiến hơn được xây dựng bởi những phụ nữ trẻ theo cực tả ). Tu chính án Quyền công minh được đề xuất vào Hiến pháp Hoa Kỳ được Quốc hội trải qua năm 1972 nhưng liên minh bảo thủ do Phyllis Schlafly chỉ huy đã hoạt động toàn lực để vượt mặt nó tại cấp bậc tiểu bang ( một tu chính án phải được 2/3 số tiểu bang phê chuẩn trước khi có hiệu lực hiện hành ). Những người bảo thủ cho rằng tòa chính án này làm xuống cấp trầm trọng vị thế nội trợ và làm cho phụ nữ trẻ dễ bị tuyển mộ thi hành quân dịch. [ 147 ] [ 148 ]

Tuy nhiên, nhiều luật liên bang, luật tiểu bang, các phán quyết của Tối cao Pháp viện đã tạo ra địa vị bình đẳng cho phụ nữ dưới luật pháp. Thói quen và ý thức xã hội bắt đầu thay đổi để chấp nhận quyền bình đẳng của phụ nữ. Vấn đề phá thai gây tranh cãi mà theo Tối cao Pháp viện là quyền cơ bản trong vụ án Roe đối đầu Wade (1973) vẫn còn là một điểm tranh luận cho đến nay.[149]

Cách mạng phản văn hóa truyền thống và Chính sách giảm căng thẳng mệt mỏi thời Chiến tranh lạnh[sửa|sửa mã nguồn]

Vào lúc Chiến tranh lạnh, Hoa Kỳ bước vào Chiến tranh Nước Ta là đại chiến ngày càng bị người Mỹ phản đối. Cuộc chiến này châm thêm lửa vào những trào lưu xã hội đang sống sót: trào lưu phụ nữ, người thiểu số và giới trẻ. Các chương trình xã hội vĩ đại của Lyndon B.Johnson cùng với vô số những phán quyết của tối cao pháp viện đã giúp ngày càng tăng tầm mức lớn rộng những cãi cách xã hội trong suốt thập niên 1960 và thập niên 1970. Chủ nghĩa nữ quyền và trào lưu thiên nhiên và môi trường trở thành những lực lượng chính trị. Tiến triển vẫn liên tục về hướng dân quyến cho toàn bộ mọi người Mỹ. Cuộc cách mạng phản-văn hóa quét qua quốc gia và hầu hết những vương quốc phương Tây trong cuối thập niên 1960 và đầu thập niên 1970, càng chia rẽ người Mỹ hơn trong một cuộc ” cuộc chiến tranh văn hóa truyền thống ” nhưng cũng mang lại những quan điểm xã hội cởi mở và tự do hơn. [ 150 ]
Đảng viên Cộng hòa Richard Nixon tiếp sau Lyndon B. Johnson vào năm 1960. Nixon trao nghĩa vụ và trách nhiệm cuộc chiến tranh cho những lực lượng Nam Nước Ta và kết thúc vai trò tác chiến của Mỹ. Ông thương thuyết Hiệp định Paris 1973, đạt được sự chấp thuận đồng ý về việc trao trả tù binh, và kết thúc cưỡng bách quân dịch. Chiến tranh làm thiệt mạng 58 ngàn binh sĩ Mỹ.Nixon tạo sự nghi kỵ ác liệt giữa Liên Xô và Trung Quốc để giành lợi thế cho Hoa Kỳ, đạt được sự giảm stress ( được gọi là kế hoạch ” détente ” ) với cả hai nước. [ 151 ]Vụ tăm tiếng Watergate có dính líu đến việc Nixon che giấu vụ đột nhập của nhân viên cấp dưới dưới quyền vào tổng hành dinh của Ủy ban Quốc gia Đảng Dân chủ nằm bên trong tòa nhà phức tạp Watergate, đã hủy hoại địa thế căn cứ địa chính trị của ông, khiến 1 số ít trợ tá vào tù, và buộc ông từ chức tổng thống vào ngày 9 tháng 8 năm 1974. Phó tổng thống Gerald Ford lên thay nhưng sau cuối trở nên bất lực không ngăn ngừa được sự sụp đổ của cơ quan chính phủ Hồ Chí Minh khi Cộng hòa Miền Nam Việt Nam tiến vào Hồ Chí Minh năm 1975 cũng như những thắng lợi của cộng sản tại những vương quốc lân bang là Campuchia và Lào trong cùng năm đó. [ 151 ]Sự kiên cấm vận dầu của OPEC lưu lại một thời kỳ chuyển tiếp lê dài vì, đây là lần tiên phong, giá dầu mỏ bất ngờ đột ngột tăng cao. Các nhà máy sản xuất sản xuất của Mỹ đương đầu với sự cạnh tranh đối đầu khắc nghiệt từ sản phẩm & hàng hóa tiêu thụ, điện tử, và xe hơi ngoại bang. Đến cuối thập niên 1970 nền kinh tế tài chính trải qua một cuộc khủng hoảng cục bộ nguồn năng lượng, tăng trưởng kinh tế tài chính chậm, thất nghiệp cao, và lạm phát kinh tế rất cao đi kèm với tỉ lệ tính lời cao. Vì những kinh tế tài chính gia đồng ý về sự khôn ngoan của việc xóa bỏ luật lệ ràng buộc kinh tế tài chính nên nhiều luật lệ ràng buộc của thời New Deal bị chấm hết, thí dụ như trong giao thông vận tải, ngân hàng nhà nước và viễn thông. [ 152 ]Jimmy Carter, một người không thuộc một thành phần nào trong giới chính trị tại Washington, được bầu làm tổng thống vào năm 1976. [ 153 ] Trên sân khấu quốc tế, Carter làm trung gian cho Hòa ước Trại David giữa Israel và Ai Cập. Năm 1979, nhóm sinh viên Iran xông vào tòa đại sứ Hoa Kỳ tại Tehran và bắt 66 người Mỹ làm con tin, gây ra khủng hoảng cục bộ con tin Iran. Vì cuộc khủng hoảng cục bộ con tin và sự ngưng trệ kinh tế tài chính lê dài song song với lạm phát kinh tế khiến cho Carter thua bầu cử tổng thống năm 1980 về tay đảng viên Cộng hòa là Ronald Reagan. [ 154 ] Ngày 20 tháng 1 năm 1981, vài phút sau khi nhiệm kỳ của Carter chấm hết, những con tin Mỹ còn bị giam giữ trong tòa đại sứ Hoa Kỳ tại Iran được phóng thích, kết thúc 444 ngày khủng hoảng cục bộ con tin. [ 155 ]

Khép lại thế kỷ 20[sửa|sửa mã nguồn]

Ronald Reagan đã tạo ra một sự biến hóa chính trị lớn lao qua hai lần thắng cử tổng thống vang dội vào năm 1980 và năm 1984. Các chủ trương kinh tế tài chính của Reagan ( được gọi là ” Reaganomics ” ) cùng với việc thi hành Đạo luật Cải cách Thuế và Phục hồi Kinh tế 1981 đã hạ thấp thuế thu nhập từ 70% xuống 28% trong khoảng chừng thời hạn 7 năm. [ 156 ] Reagan liên tục giảm thiểu những luật lệ trấn áp và thu thuế của cơ quan chính phủ. [ 157 ] Hoa Kỳ trải qua một cuộc khủng hoảng kinh tế thời gian ngắn vào năm 1982 nhưng những chỉ số âm bị đảo ngược khi tỉ lệ lạm phát kinh tế giảm từ 11% xuống còn 2%, tỉ lệ thất nghiệp giảm từ 10,8% vào tháng 12 năm 1982 xuống còn 7,5% vào tháng 11 năm 1984, [ 158 ] và tỉ lệ phát triển kinh tế tài chính tăng từ 4,5% lên đến 7,2%. [ 159 ]Reagan ra lệnh tăng cường kiến thiết xây dựng lực lượng quân sự chiến lược Hoa Kỳ, khiến tăng thêm sự thâm hụt ngân sách. Reagan trình làng một mạng lưới hệ thống phòng thủ tên lửa phức tạp, được biết với cái tên Sáng kiến Phòng thủ Chiến lược ( những người phản đối gán cho nó biệt danh là ” Chiến tranh giữa những vì sao ” ) mà theo triết lý Hoa Kỳ hoàn toàn có thể bắn hạ những tên lửa bằng mạng lưới hệ thống tia laser đặt trong khoảng trống. Mặc dù mạng lưới hệ thống này chưa khi nào được phát triển tổng lực hay được tiến hành nhưng Liên Xô đặc biệt quan trọng chăm sóc về sự hiệu suất cao hoàn toàn có thể có của chương trình này và trở nên sẵn sàng chuẩn bị hơn để thương thuyết. [160] Chính sách “quay ngược dần” của Reagan nhằm mục đích làm suy yếu những vương quốc cộng sản tại những vùng trọng điểm gồm có việc tương hỗ và hỗ trợ vốn bí hiểm cho những trào lưu kháng chiến chống cộng sản trên toàn quốc tế. Sự can thiệp của Reagan chống Grenada và Libya được sự ủng hộ tại Hoa Kỳ mặc dầu sự hậu thuẫn của ông dành cho phiến quân Contra b5i sa vào vụ tăm tiếng Iran – Contra mà qua đó biểu lộ phong thái quản trị kém cỏi của Reagan. [161] Reagan gặp nhà chỉ huy Liên Xô là Mikhail Gorbachev bốn lần. Các hội nghị thượng đỉnh của họ dẫn đến việc ký kết Hiệp ước Lực lượng Hạt nhân Tầm trung. Gorbachev cố tìm cách cứu chủ nghĩa cộng sản tại Liên Xô thứ nhất bằng cách chấm hết cuộc chạy đua vũ trang quá tốn kém với Mỹ, [162] sau đó là thu nhỏ đế quốc Đông Âu vào năm 1989. Liên Xô sụp đổ vào năm 1991, kết thúc Chiến tranh lạnh giữa Hoa Kỳ và Liên Xô .
Hoa Kỳ trở thành siêu cường duy nhất còn lại của quốc tế và liên tục can thiệp vào những vấn đề quốc tế trong thập niên 1990 trong đó có Chiến tranh vùng Vịnh năm 1991 chống Iraq. Sau khi được bầu làm tổng thống năm 1992, Bill Clinton tiếp quản một trong những thời kỳ kinh tế tài chính phát triển dài nhất và giá trị sàn chứng khoán tăng vọt chưa từng có trước đây. Đây là phản ứng phụ của cuộc cách mạng số và những thời cơ làm ăn mới được tạo ra nhờ Internet. Ông cũng thao tác với Quốc hội Hoa Kỳ do đảng Cộng hòa trấn áp để trải qua ngân sách liên bang quân bình (thu và chi ngang bằng nhau) lần tiên phong trong vòng 30 năm. [163] Năm 1998, Clinton bị Hạ viện Hoa Kỳ luận tội với những cáo buộc nói dối về quan hệ tình dục với thực tập sinh tại Tòa Bạch Ốc là Monica Lewinsky nhưng sau đó được Thượng viện Hoa Kỳ tha bổng. Thất bại trong việc luận tội Clinton và đảng Dân chủ đạt thêm nhiều ghế tại Quốc hội trong cuộc bầu cử năm 1998 buộc quản trị Hạ viện Newt Gingrich, một đảng viên Cộng hòa, từ chức khỏi Quốc hội. [163]

Cuộc bầu cử tổng thống năm 2000 giữa George W. Bush và Al Gore là một trong số các cuộc bầu cử tổng thống khít khao nhất trong lịch sử Hoa Kỳ và giúp gieo mầm cho sự phân cực chính trị sắp tới. Cuộc bầu cử tại tiểu bang Florida có tính quyết định thì cực kỳ khít khao và gây ra một cuộc tranh chấp ngoạn mục về việc kiểm phiếu. Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ phải can thiệp cuộc tranh chấp qua vụ Bush đối đầu Gore để kết thúc việc tái kiểm phiếu với kết quả 5–4. Điều đó có nghĩa Bush, lúc đó đang dẫn đầu, thắng cử Florida và cuộc bầu cử tổng thống.[164]

Thế kỷ 21[sửa|sửa mã nguồn]

Sự kiện 11 tháng 9 và cuộc chiến tranh chống khủng bố[sửa|sửa mã nguồn]

Ngày 11 tháng 9 năm 2001, Hoa Kỳ bị một cuộc tiến công khủng bố khi 19 tên cướp máy bay thuộc nhóm chiến binh hồi giáo Al-Qaeda cầm lái 4 máy bay hành khách và cố ý đâm vào hai tòa tháp của Trung tâm Thương mại Thế giới và vào Ngũ Giác Đài, giết chết gần 3.000 người, đa phần là dân sự. [165] Để trả đũa, ngày 20 tháng 9, Tổng thống George W.Bush công bố một cuộc “Chiến tranh chống khủng bố “. Ngày 7 tháng 10 năm 2001, Hoa Kỳ và NATO xâm chiếm Afghanistan để lật đổ chính sách Taliban vì đã cung ứng nơi ẩn nấp cho nhóm chiến binh hồi giáo Al-Qaeda và lãnh tụ của chúng là Osama bin Laden. [166]nhà nước liên bang thiết lập mọi nỗ lực mới trong nước để ngăn ngừa những vụ tiến công tương lai. Đạo luật Yêu nước Mỹ gây nhiều tranh cãi tạo điều kiện kèm theo ngày càng tăng quyền hạn của chính phủ nước nhà để theo dõi thông tin liên lạc và tháo vỡ những hạn chế pháp lý về san sẻ thông tin giữa những cơ quan tình báo và thi hành lao lý liên bang. Một cơ quan cấp nội các, được gọi là bộ nội an được xây dựng để chỉ huy và điều hợp những hoạt động giải trí chống khủng bố của cơ quan chính phủ liên bang. [167] Một trong số những nỗ lực chống khủng bố này, đặc biệt quan trọng là việc cơ quan chính phủ tương quan cầm giữ những phạm nhân tại nhà tù tại vịnh Guantanamo, dẫn đến những cáo buộc rằng cơ quan chính phủ liên bang vị phạm nhân quyền .Năm 2003, Hoa Kỳ mở một cuộc tiến công lấn chiếm Iraq, dẫn đến sự sụp đổ của nhà nước Iraq và ở đầu cuối là việc bắt giữ nhà độc tài Saddam Hussein. Các nguyên do viện giải của cơ quan chính phủ Bush về việc xâm lăng Iraq gồm có truyền bá dân chủ, vô hiệu vũ khí diệt trừ hàng loạt [ 168 ] (cũng là một yêu cầu chính yếu của Liên Hiệp quốc mặc dầu sau này những cuộc tìm hiểu không tìm thấy tín hiệu rằng những báo cáo giải trình tình báo là đúng mực ), [ 169 ] và giải phóng nhân dân Iraq. Tuy có 1 số ít thành công xuất sắc bắt đầu ngay đầu cuộc lấn chiếm nhưng cuộc cuộc chiến tranh Iraq lê dài đã châm ngòi cho những cuộc phản đối quốc tế và từ từ sự ủng hộ cuộc cuộc chiến tranh này trong nước cũng xuống thấp khi nhiều người Mỹ khởi đầu đặt câu hỏi rằng liệu cuộc xâm lăng này có đáng giá hay là không. [ 170 ] [ 171 ] Năm 2007, sau nhiều năm bạo động gây ra bởi phiến quân Iraq, tổng thống Bush tiến hành thêm binh sĩ trong một kế hoạch được ca tụng là ” tăng cường lực lượng. “. Mặc dù số lượng người thiệt mạng có giảm nhưng sự bình ổn chính trị của Iraq vẫn còn trong thực trạng đáng nghi ngại. [ 172 ]Năm 2008, sự mất ủng hộ của tổng thống Bush và cuộc chiến tranh Iraq cùng với cuộc khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính 2008 đã dẫn đến sự kiện đắc cử tổng thống của Barack Obama, tổng thống người Mỹ gốc châu Phi tiên phong của Hoa Kỳ. [173]Sau bầu cử, Obama miễn cưỡng liên tục tăng cường lực lượng khi đưa thêm 20.000 quân đến Irag cho đến khi Iraq được bình ổn. [174] Sau đó ông chính thức kết thúc những cuộc hành quân tác chiến tại Iraq vào ngày 31 tháng 8 năm 2010 nhưng vẫn giữ 50.000 tại Iraq để tương hỗ cho những lực lượng Iraq, giúp bảo vệ những lực lượng Mỹ đang rút quân, và thực thi chống khủng bố. Ngày 15 tháng 12 năm 2011, đại chiến được chính thức công bố kết thúc và những binh sĩ sau cuối rời Iraq. [175] Cùng lúc đó, Obama ngày càng tăng sự dính líu của người Mỹ tại Afghanistan, khởi đầu một kế hoạch tăng cường lực lượng với thêm 30.000 quân trong lúc đó ý kiến đề nghị khởi đầu rút quân vào một thời gian sau đó. Vì vấn đề vịnh Guantanamo, tổng thống Obama cấm tra tấn nhưng về toàn diện và tổng thể vẫn liên tục chủ trương của Bush về tù nhân tại nhà tù vịnh Guantanamo trong khi đó cũng ý kiến đề nghị rằng nhà tù sẽ từ từ bị ngừng hoạt động. [176] [177]Tháng 5 năm 2011, sau gần một thập niên lẩn trốn, người xây dựng đồng thời là lãnh tụ Al Qaeda, Osama bin Laden, bị giết chết tại Pakistan trong một vụ đột kích do lực lượng đặc biệt quan trọng Hải quân Hoa Kỳ thực thi theo lệnh trực tiếp từ tổng thống Obama. Trong khi Al-Qaeda gần như sụp đổ tại Afghanistan, những tổ chức triển khai có tương quan đến nó vẫn liên tục hoạt động giải trí tại Yemen và những khu vực hẻo lánh khác. Để đối phó với những hoạt động giải trí này, CIA sử dụng những phi cơ không người lái để tìm và diệt giới chỉ huy những nhóm này. [178] [179]

Đại suy thoái và khủng hoảng và những sự kiện vừa mới qua[sửa|sửa mã nguồn]

Tháng 12 năm 2007, Hoa Kỳ và phần lớn châu Âu bước vào một cuộc khủng hoảng kinh tế dài nhất kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai, thường được gọi là Đại suy thoái.[180] Nhiều cuộc khủng hoảng chồng lấn nhau xảy ra, đặc biệt là cuộc khủng hoảng thị trường nhà ở gây ra bởi cuộc khủng hoảng tín dụng thứ cấp, giá dầu lửa lên cao tạo ra cuộc khủng hoảng công nghiệp xe hơi, thất nghiệp lên cao, và cuộc khủng hoảng tài chính tồi tệ nhất kể từ đại khủng hoảng. Khủng hoảng tài chính đe dọa sự ổn định của toàn nền kinh tế vào tháng 9 năm 2008 khi Lehman Brothers sụp đổ và các ngân hàng khổng lồ khác lâm vào tình trạng nguy kịch.[181] Bắt đầu vào tháng 10, chính phủ liên bang cho các cơ sở tài chính vay mượn 245 tỉ đô la qua Chương trình Cứu trợ Tài sản Nguy kịch[182] được thông qua bởi đa số lưỡng đảng và được Bush ký.[183]

Khi cuộc suy thoái và khủng hoảng càng tồi tệ, Barack Obama – tranh cử với lập trường mang đến sự đổi khác và chống lại những chủ trương không thuận lòng dân của đương kim tổng thống Bush – được bầu làm tổng thống nhờ sự trợ giúp của liên minh gồm những cử tri gồm tỉ lệ phần đông người Mỹ gốc Phi, nhóm người nói tiếng Tây Ban Nha, người Mỹ gốc Á, phụ nữ và cử tri thuộc giới trẻ cũng như những cử tri truyền thống cội nguồn của đảng Dân chủ. Ông tái đắc cử tổng thống năm 2012 với sự ủng hộ một liên minh cử tri tương tự như khi đồ thị nhân khẩu học cũng cho thấy rằng nền tảng ủng hộ của đảng Cộng hòa đang già nua và thu hẹp lại. Số cử tri người nói tiếng Tây Ban Nha và người Mỹ gốc châu Á đang phát triển nhanh gọn và ngày càng di dời sự ủng hộ của họ cho liên minh đảng Dân chủ. [184]Ngay sau khi nhậm chức tổng thống vào tháng 1 năm 2009, Obama ký thành luật Đạo luật Tái đầu tư và Phục hồi kinh tế tài chính Mỹ 2009. Đây là gói kích thích kinh tế tài chính 787 tỷ đô la nhằm mục đích giúp nền kinh tế phục hồi khỏi cuộc suy thoái và khủng hoảng sâu. Obama, như Bush, từng bước giải cứu ngành công nghiệp xe hơi và ngăn ngừa sự suy thoái và khủng hoảng kinh tế tài chính trong tương lai. Các bước này gồm có việc giải cứu kinh tế tài chính cho General Motors và Chrysler: đặt những công ty này dưới quyền chiếm hữu trong thời điểm tạm thời của cơ quan chính phủ liên bang, thực thi chương trình ” đổi xe tồi tàn lấy tiền mặt ” để trong thời điểm tạm thời giúp tăng số lượng bán xe mới. [185 ] Cuộc suy thoái và khủng hoảng chính thức kết thúc vào tháng Sáu năm 2009, và nền kinh tế tài chính chậm khởi đầu lan rộng ra một lần nữa kể từ đó. [186]
Tổng thống Barack Obama ký “Đạo luật Bảo hiểm Y tế Đại chúng và Bảo vệ Bệnh nhân”

Ngoài việc đối phó với khủng hoảng kinh tế, Quốc hội Hoa Kỳ lần thứ 111 trải qua những luật đạo lớn như Đạo luật Bảo hiểm Y tế Đại chúng và Bảo vệ Bệnh nhân, Đạo luật Bảo vệ Giới tiêu dùng và Cải cách Phố Wall Dodd-Frank [187] và Đạo luật Bãi bỏ Chính sách Đừng hỏi, Đừng kể (ghi chú dịch thuật: người đồng tính giờ đây hoàn toàn có thể công khai minh bạch giới tính khi ship hàng quân đội mà không phải giấu giếm dưới chủ trương “đừng hỏi” và “đừng kể” của quân đội trước đó). Tất cả những luật đạo này được tổng thống Obama ký thành luật. [ 188 ] Sau bầu cử giữa kỳ vào năm 2010 mà trong đó đảng Cộng hòa trấn áp được Hạ viện và đảng Dân chủ trấn áp được Thượng viện, [ 189 ] Quốc hội Hoa Kỳ trải qua một thời kỳ bế tắc cao độ và tranh cãi sôi động về yếu tố có nên hay không tăng trần nợ công, nới rộng thêm thời gian giảm thuế cho công dân có thu nhập trên 250.000 Đô la Mỹ một năm và nhiều yếu tố then chốt khác nữa. [190] Các cuộc tranh cãi đang liên tục này dẫn đến việc tổng thống Obama ký Đạo luật Kiểm soát giá thành 2011 và Đạo luật Cứu trợ Người đóng thuế Mỹ 2012 – tác dụng là việc cắt giảm trong thời điểm tạm thời ngân sách có hiệu lực hiện hành vào tháng 3 năm 2013 – cũng như tăng thuế, đa phần đánh vào người giàu. Hậu quả từ sự bất mãn của công chúng ngày càng tăng so với cả hai đảng tại Quốc hội trong thời kỳ này là tỉ lệ đồng ý chấp thuận dành cho QH rơi xuống mức trung bình 15 % ủng hộ trong những cuộc thăm dò công chúng của viện Gallup từ năm 2012 – 13, đây là tỉ lệ thấp nhất được ghi nhận và dưới cả mức trung bình 33 % tính từ năm 1974 đến 2013. [191] Các sự kiện khác xảy ra trong thập niên 2010 gồm có sự trỗi dậy của những trào lưu chính trị mới khắp quốc tế như trào lưu Tiệc trà bảo thủ tại Hoa Kỳ và trào lưu chiếm giữ quốc tế rất phổ cập. Cũng có thời tiết khắc nghiệt không bình thường trong mùa hè năm 2012 khiến cho trên phân nửa nước Mỹ chịu đựng khô hạn kỷ lục. Bão Sandy gây thiệt hại kinh khủng cho những khu vực duyên hải của Thành Phố New York và New Jersey vào cuối tháng 10. Cuộc tranh cãi về yếu tố quyền của người đồng tính, điển hình nổi bật nhất là yếu tố hôn nhân gia đình đồng tính, mở màn vận động và di chuyển theo hướng có lợi cho những cặp đôi bạn trẻ đồng tính. Điều này đã được phản ánh trong hàng tá những cuộc thăm dò công luận được công bố vào tiến trình đầu của thập niên, [ 192 ]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Xem thêm : Tổng hợp bài viết theo chủ đề Lịch sử Hoa Kỳ

Source: https://khoinganhnhahangkhachsan.com
Category: Ngành tuyển sinh